Thiếu máu do thiếu vitamin B12

Thiếu máu do thiếu vitamin B12 là gì?

Thiếu máu do thiếu vitamin B12 là một tình trạng bệnh lý xảy ra khi cơ thể không có đủ vitamin B12 để sản xuất các tế bào hồng cầu khỏe mạnh. Vitamin B12 là một loại vitamin tan trong nước, đóng vai trò quan trọng trong nhiều chức năng của cơ thể, bao gồm cả việc tạo ra các tế bào hồng cầu và duy trì sức khỏe của hệ thần kinh. 

Khi thiếu vitamin B12, cơ thể sẽ sản xuất ra các tế bào hồng cầu quá lớn và không hoạt động được, dẫn đến tình trạng thiếu máu hồng cầu to.

Nguyên nhân thiếu vitamin B12

Thiếu vitamin B12 có thể xảy ra do 3 nguyên nhân chính:

Tự miễn dịch

Thiếu máu ác tính là một tình trạng tự miễn dịch, cơ thể sinh ra các kháng thể chống lại yếu tố nội tại (IF). IF là glycoprotein đóng vai trò quan trọng trong việc hấp thu vitamin B12 ở đoạn cuối hồi tràng. Khi kháng thể ngăn chặn hoạt động của yếu tố nội tại sẽ kéo theo việc thiếu hụt vitamin B12.

Hấp thu kém

Tế bào thành dạ dày là nơi sản xuất các yếu tố nội tại (IF) nên trong trường hợp phẫu thuật giảm cân hoặc cắt dạ dày thường có nguy cơ cao thiếu hụt B12. Bên cạnh đó, việc giảm hấp thu vitamin B12 còn xảy ra trong một số trường hợp sau:

• Bất kỳ tổn thương nào ở đoạn cuối hồi tràng (phẫu thuật cắt bỏ do bệnh Crohn)
• Các tổn thương khác ở ruột non (bệnh Celiac hoặc nhiễm sán cá Diphyllobothrium latum)
• Sử dụng một số loại thuốc điều trị bệnh (Metformin, thuốc kháng axit, thuốc ức chế bơm proton, thuốc ức chế miễn dịch) 
• Tuổi cao
• Nghiện rượu

Thiếu dinh dưỡng

Ở người có chế độ ăn thuần chay nghiêm ngặt trong khoảng ba năm có thể bị thiếu hụt B12 bởi loại vitamin này chỉ có trong thực phẩm có nguồn gốc từ động vật (thịt, trứng, cá, sữa). Ngoài ra, thiếu vitamin B12 còn có thể xảy ra khi ăn uống kém, thường gặp ở người suy dinh dưỡng, người bị viêm tụy cấp, suy thận, bệnh gan, ung thư.

Triệu chứng thiếu máu do thiếu vitamin B12

Các triệu chứng của thiếu máu do thiếu vitamin B12 có thể khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân, mức độ thiếu hụt và thời gian mắc bệnh. Một số triệu chứng phổ biến bao gồm:

Triệu chứng thiếu máu

• Thở nhanh, khó thở
• Đau đầu, hoa mắt, chóng mặt
• Mệt mỏi, xanh xao
• Buồn ngủ, kiệt sức

Triệu chứng thần kinh

• Cảm giác ngứa ran hoặc tê tay chân
• Thay đổi tâm trạng (trầm cảm, khó chịu)
• Lú lẫn, suy nghĩ chậm hơn, hay quên và mất trí nhớ
• Đau lưỡi, lưỡi sưng tấy
• Yếu cơ
• Khó đi lại
• Vấn đề về mùi hoặc vị
• Vấn đề về thị lực
• Tiêu chảy

Biến chứng thiếu máu do thiếu vitamin B12

Vì hầu hết thiếu máu do thiếu vitamin B12 có thể điều trị dễ dàng nên hiếm khi xảy ra các biến chứng. Tuy nhiên, trong trường hợp không điều trị, nó có thể dẫn đến một số biến chứng nghiêm trọng như:

• Suy nhược cơ gây khó khăn khi đi lại và làm giảm khả năng vận động.
• Tổn thương thần kinh dẫn đến tê, ngứa ran và đau ở tay chân.
• Tổn thương não và dẫn đến các rối loạn tâm thần, chẳng hạn như hay quên, lú lẫn và thậm chí là loạn thần.
• Làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, đột quỵ.
• Trẻ sinh ra từ những bà mẹ thiếu vitamin B12 có thể bị chậm phát triển và dị tật bẩm sinh ở não và tủy sống.

Chẩn đoán thiếu máu do thiếu vitamin B12

Để chẩn đoán thiếu máu do thiếu vitamin B12, bác sĩ sẽ tiến hành khám sức khỏe và hỏi về tiền sử bệnh cũng như chế độ ăn uống của bệnh nhân. Ngoài ra, bác sĩ có thể chỉ định một số xét nghiệm, bao gồm:

• Công thức máu toàn bộ (CBC) : Xét nghiệm máu này xác định loại thiếu máu và mức độ thiếu máu.
• Số lượng hồng cầu lưới : Xác định tủy xương có thể tạo ra các tế bào hồng cầu mới hay không.
• Xét nghiệm Lactate dehydrogenase (LDH): Mức LDH cực cao có thể cho thấy tình trạng thiếu máu ác tính.
• Xét nghiệm axit methylmalonic và homocysteine: Xác nhận tình trạng thiếu vitamin B12.

Điều trị thiếu máu do thiếu vitamin B12

Mục tiêu của điều trị thiếu máu do thiếu vitamin B12 là phục hồi nồng độ vitamin B12 trong cơ thể và khắc phục các triệu chứng liên quan. Tùy thuộc vào nguyên nhân gây thiếu hụt, bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị phù hợp.

Bổ sung vitamin B12

Bác sĩ sẽ kê đơn vitamin B12 đường uống, đường xịt hoặc tiêm tùy thuộc vào mức độ thiếu hụt và khả năng hấp thụ vitamin của cơ thể.

Truyền máu

Điều trị bệnh thiếu máu do thiếu vitamin B12 nghiêm trọng kết hợp với điều trị vitamin B12.

Điều trị nguyên nhân

• Nếu nguyên nhân thiếu máu do thiếu vitamin B12 là do suy dinh dưỡng, bên cạnh việc dùng thuốc, bác sĩ sẽ khuyến cáo bệnh nhân nên bổ sung thêm các thực phẩm giàu vitamin B12 vào chế độ ăn uống.
• Trường hợp thiếu máu do bệnh celiac hoặc phẫu thuật dạ dày, bác sĩ sẽ điều trị nguyên nhân đó để cải thiện khả năng hấp thụ vitamin B12.

Phòng ngừa thiếu máu do thiếu vitamin B12

Để phòng ngừa thiếu máu do thiếu vitamin B12, bạn nên tuân theo một số khuyến cáo sau:

• Ăn một chế độ ăn uống cân bằng, bao gồm các thực phẩm giàu vitamin B12 như thịt, cá, trứng và sữa.
• Những người ăn chay trường nên cân nhắc bổ sung vitamin B12 bằng viên uống hoặc thực phẩm tăng cường.
• Thực hiện lối sống lành mạnh, bao gồm tập thể dục thường xuyên và ngủ đủ giấc.
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện và điều trị sớm các tình trạng y khoa có thể dẫn đến thiếu máu do thiếu vitamin B12.

Lưu ý: Bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo không thay thế cho việc chẩn đoán và điều trị y khoa.