Xơ vữa động mạch

Xơ vữa động mạch là gì?

Xơ vữa động mạch là một tình trạng bệnh lý đặc trưng bởi sự tích tụ mảng bám trong thành động mạch. Những mảng bám này chủ yếu bao gồm cholesterol, chất béo và các chất khác làm cho động mạch bị thu hẹp, trở nên dày, cứng, đôi khi hạn chế lưu lượng máu đến các cơ quan và mô.

Nguyên nhân gây xơ vữa động mạch

Nguyên nhân chính xác gây ra xơ vữa động mạch vẫn chưa được xác định rõ ràng. Bệnh có thể bắt đầu khi thành trong của động mạch bị tổn thương, kéo theo sự tích tụ của các tế bào máu và chất khác. Điều này thường liên quan đến một số yếu tố sau:

• Rối loạn lipid máu (Cholesterol LDL cao, Triglyceride cao, Cholesterol HDL thấp)
• Huyết áp cao
• Đái tháo đường
• Béo phì
• Kháng insulin
• Hút thuốc lá
• Tiền sử gia đình mắc bệnh tim mạch sớm
• Viêm không rõ nguyên nhân
• Bệnh tự miễn dịch (Viêm khớp dạng thấp, vẩy nến, lupus)
• Chứng ngưng thở khi ngủ
• Lối sống ít vận động, ăn nhiều chất béo không bão hòa

Triệu chứng của xơ vữa động mạch

Triệu chứng của xơ vữa động mạch thường không xuất hiện cho đến khi một hoặc nhiều động mạch bị hẹp đến mức đủ lớn gây ra sự suy giảm lưu lượng máu đến cơ quan và mô. Tùy theo vị trí tắc nghẽn sẽ có các triệu chứng khác nhau, cụ thể:

Tim mạch

• Đau ngực hoặc tức ngực (đau thắt ngực)
• Cảm giác chóng mặt hoặc choáng váng
• Tim đập nhanh
• Buồn nôn
• Mệt mỏi

Hệ thống tiêu hóa

• Đau bụng hoặc chuột rút bụng sau khi ăn
• Đầy hơi
• Buồn nôn hoặc nôn
• Tiêu chảy

Chi dưới

• Đau cơ
• Đau ở bàn chân hoặc ngón chân khi nghỉ ngơi
• Thay đổi màu da
• Nhiễm trùng da, mô mềm thường xuyên, vết thương lâu lành.

Thận

• Huyết áp tăng cao rõ rệt
• Thay đổi tần suất đi tiểu
• Sưng, phù nề
• Da có cảm giác khô, tê, ngứa
• Buồn ngủ, mệt mỏi, nhức đầu
• Nôn hoặc buồn nôn
• Sút cân.

Não

• Chóng mặt
• Mất cảm giác hoặc yếu cơ
• Đau đầu dữ dội
• Nói ngọng
• Mất thị lực ở một bên. 

Biến chứng của xơ vữa động mạch

Các biến chứng có thể xảy ra khi giảm lưu lượng máu, bao gồm:

• Bệnh động mạch cảnh
• Bệnh động mạch vành
• Rối loạn nhịp tim
• Suy tim
• Thiếu máu mạc treo
• Bệnh thận mãn tính
• Hẹp động mạch thận
• Bệnh động mạch ngoại biên (PAD)
• Cơn thiếu máu cục bộ thoáng qua (TIA)
• Đột quỵ tim hoặc đột quỵ não.

Chẩn đoán xơ vữa động mạch

Để chẩn đoán xơ vữa động mạch, bác sĩ có thể thực hiện khám lâm sàng và kết quả của một số xét nghiệm sau:

Khám lâm sàng

Bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử bệnh, tiền sử gia đình, triệu chứng và lối sống của bệnh nhân. Tiếp theo sẽ tiến hành đo huyết áp, nghe nhịp tim.

Xét nghiệm chẩn đoán

• Xét nghiệm máu: Kiểm tra cholesterol toàn phần, cholesterol LDL (xấu), cholesterol HDL (tốt), triglyceride trong máu, lượng đường trong máu, tìm kiếm dấu hiệu viêm (xét nghiệm protein phản ứng C).
• Điện tâm đồ (EKG): Đo điện tín hiệu từ tim để kiểm tra nhanh về khả năng hoạt động của tim và xem xét có một cơn đau tim trước đây hay không.
• Chẩn đoán hình ảnh tim mạch: Siêu âm tim, siêu âm Doppler, X-quang ngực, chụp CT, MRI.
• Quét canxi động mạch vành (CAC): Đo lượng canxi trong thành động mạch vành. Sự tích tụ canxi hoặc vôi hóa là dấu hiệu của chứng xơ vữa động mạch hoặc bệnh tim mạch vành.
• Đặt ống thông tim và chụp động mạch: Xác định động mạch vành có bị thu hẹp hoặc tắc nghẽn hay không.
• Kiểm tra căng thẳng: Kiểm tra khả năng hoạt động của tim khi tăng cường vận động hoặc hoạt động vật lý.
• Kiểm tra chỉ số cổ chân - cánh tay (ABI): Sử dụng để chẩn đoán bệnh động mạch ngoại biên.

Điều trị xơ vữa động mạch

Việc điều trị xơ vữa động mạch thường bao gồm một phương pháp kết hợp giữa thay đổi lối sống và sử dụng thuốc. Dưới đây là một số phương pháp điều trị phổ biến cho xơ vữa động mạch:

Thay đổi lối sống

• Ăn uống lành mạnh, chọn lựa các loại thực phẩm tốt cho tim như rau củ, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, cá, hạn chế thức ăn chứa chất béo bão hòa, cholesterol.
• Tập thể dục đều đặn hàng ngày ít nhất 30 phút và giảm cân nếu cần thiết.
• Bỏ thuốc lá hoặc tránh tiếp xúc nhiều với người hút thuốc lá (hút thuốc lá thụ động).
• Hạn chế uống quá nhiều rượu bia.
• Giảm căng thẳng, ngủ đủ giấc.

Sử dụng thuốc

Thuốc giúp kiểm soát các yếu tố nguy cơ và điều trị các triệu chứng liên quan đến xơ vữa động mạch, giảm nguy cơ biến chứng. Một số loại thuốc thương gặp bao gồm có:

• Thuốc giảm cholesterol: Nhóm thuốc Statin (Atorvastatin, Rosuvastatin, Simvastatin…), nhóm Fibrat, Ezetimibe, chất ức chế PCSK9,... để giảm cholesterol máu, ngăn chặn sự hình thành mảng bám.
• Thuốc chống đau ngực: Nitroglycerin, Ranolazine,... được sử dụng để giảm triệu chứng đau ngực và cải thiện chất lượng cuộc sống.
• Thuốc giảm huyết áp: Thuốc ức chế ACE, thuốc chẹn beta, thuốc chẹn kênh canxi giúp kiểm soát huyết áp và giảm lực tác động lên thành động mạch.
• Thuốc kiểm soát lượng đường trong máu: Metformin, Empagliflozin, Canagliflozin, Liraglutide,... dùng kiểm soát sự tích tụ mảng bám nếu người bệnh đang bị tiểu đường.
• Thuốc chống tiểu cầu hoặc chống đông máu: Giúp giảm nguy cơ biến chứng cho một số người bị xơ vữa động mạch.
• Thuốc tan huyết khối: Sử dụng để điều trị cục máu đông do xơ vữa động mạch.

Phẫu thuật

Trong một số trường hợp nghiêm trọng, bác sĩ có thể đề xuất can thiệp phẫu thuật tim hoặc các phẫu thuật khác để điều trị bệnh do tích tụ mảng bám. Bao gồm:

• Nong mạch và đặt stent: Mở các động mạch bị thu hẹp hoặc tắc nghẽn.
• Phẫu thuật bắc cầu động mạch vành (CABG): Cải thiện lưu lượng máu đến tim bằng cách sử dụng các động mạch bình thường từ thành ngực hoặc tĩnh mạch từ chân để bắc cầu qua các động mạch bị tắc.
• Tái thông bằng laser: Điều trị chứng đau thắt ngực.
• Phẫu thuật cắt bỏ nội mạc động cảnh: Loại bỏ mảng bám trên động mạch cảnh, phục hồi dòng máu chảy qua
• Phẫu thuật giảm cân: Giúp giảm viêm dẫn đến tích tụ mảng bám ở những người béo phì nặng.

Phòng ngừa xơ vữa động mạch

Để phòng ngừa xơ vữa động mạch và giữ sức khỏe tim mạch, bạn có thể thực hiện các biện pháp sau:

• Ăn uống lành mạnh, hạn chế chất béo bão hòa, thức ăn nhanh và đồ ăn có chứa cholestreol cao. Ưu tiên ăn trái cây, rau cải xanh, ngũ cốc nguyên hạt, thực phẩm giàu omega 3,...
• Tập thể dục hoặc chơi thể thao đều đặn để duy trì tim mạch khỏe mạnh.
• Giữ cân nặng trong khoảng lý tưởng thông qua việc kết hợp chế độ ăn lành mạnh và vận động thể lực. Điều chỉnh chế độ ăn uống và tập luyện nếu cần thiết để giảm cân.
• Ngừng hút thuốc lá hoàn toàn, còn đôi với những người không hút lá nên tránh làm việc trong môi trường có khói thuốc.
• Giảm căng thẳng, stress bằng việc đi bộ, thiền, yoga,...
• Thực hiện kiểm tra sức khỏe định kỳ để theo dõi sức khỏe tim mạch, đo lường huyết áp, cholesterol và đường huyết.

>> Có thể bạn quan tâm: Review 10 sản phẩm giúp giảm mỡ máu và cholesterol hiệu quả

Lưu ý: Bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo không thay thế cho việc chẩn đoán và điều trị y khoa.