Không dung nạp Lactose

Không dung nạp Lactose là gì?

Không dung nạp lactose hay bất dung nạp lactose là khi ruột không thể phân hủy được đường lactose có trong sữa hoặc các sản phẩm từ sữa (kem tươi, phô mai, bơ,...). Bình thường, lactose đến ruột non sẽ được lactase phân hủy thành glucose và galactose rồi hấp thụ vào máu. Tuy nhiên khi lactase không đủ, lactose tiếp tục di chuyển đến ruột già và bị vi khuẩn tại đây phân hủy thành axit lactic, khí CO2 gây đầy hơi, chướng bụng.

Khác với dị ứng sữa hay dị ứng thực phẩm, hầu hết những người không dung nạp lactose vẫn có thể tiêu thụ một lượng nhỏ mà không gặp bất kỳ vấn đề gì.

Nguyên nhân không dung nạp Lactose

Có 3 nguyên nhân chính gây ra tình trạng không dung nạp lactose bao gồm:

Không dung nạp Lactose nguyên phát

Đây là dạng không dung nạp Lactose phổ biến nhất, xảy ra khi cơ thể giảm sản xuất enzyme lactase ở người trưởng thành. Lactase là enzyme cần thiết để phân hủy Lactose thành các loại đường đơn giản hơn mà cơ thể có thể hấp thụ.

Không dung nạp Lactose thứ phát

Dạng không dung nạp Lactose này là kết quả của một tình trạng sức khỏe khác ảnh hưởng đến ruột non (bệnh Celiac, bệnh Crohn, viêm nhiễm hoặc phẫu thuật cắt bỏ một phần ruột non). Những tình trạng này có thể làm tổn thương niêm mạc ruột, nơi sản xuất lactase. Khi ruột lành lại, chứng không dung nạp lactose cũng sẽ ít hoặc không xảy ra.

Không dung nạp lactose bẩm sinh

Đây là trường hợp hiếm gặp, xảy ra ở trẻ sơ sinh. Nguyên nhân đến từ gen di truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác. Tuy nhiên, do di truyền lặn trên nhiễm sắc thể thường nên khi cả bố và mẹ mang gen thì con mới bị mắc hội chứng không dung nạp lactose bẩm sinh.

Dấu hiệu, triệu chứng bất dung nạp Lactose

Các dấu hiệu, triệu chứng của bất dung nạp Lactose thường xuất hiện từ 30 phút đến 2 giờ sau khi tiêu thụ các sản phẩm từ sữa. Mức độ nghiêm trọng và thời điểm triệu chứng xuất hiện thường phụ thuộc vào cơ địa mỗi người cũng như lượng lactose đã tiêu thụ. Một số dấu hiệu và triệu chứng phổ biến thường gặp bao gồm:

• Đau bụng
• Tiêu chảy
• Đầy hơi
• Buồn nôn
• Nôn.

Ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, ngoài tình trạng đau bụng, tiêu chảy, đầy hơi, nôn trớ, trẻ có thể gặp thêm một số triệu chứng khác như đi ngoài phân có bọt, dễ cáu kỉnh, quấy khóc khi bú, tăng cân chậm, hăm tã.

Biến chứng không dung nạp lactose

Sữa và các sản phẩm từ sữa là nguồn cung cấp canxi, vitamin D và các vi chất thiết yếu cho cơ thể. Khi phải hạn chế sử dụng sữa do dung nạp lactose có thể dẫn đến việc bổ sung vitamin khoáng chất gặp khó khăn. Về lâu dài, nếu không có biện pháp bù đắp lại lượng thiếu hụt sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh loãng xương ở người lớn, còi xương, suy dinh dưỡng, chậm tăng cân ở trẻ em.

Chính vì vậy, người không dung nạp lactose cần chú ý xây dựng chế độ dinh dưỡng cân đối và bổ sung thêm các vi chất có nguy cơ thiếu hụt cao như canxi, vitamin D.

Chẩn đoán không dung nạp Lactose

Có một số xét nghiệm có thể được sử dụng để chẩn đoán không dung nạp Lactose, bao gồm:

• Xét nghiệm hơi thở bằng Hydro: Xét nghiệm này đo lượng Hydro trong hơi thở sau khi tiêu thụ chất lỏng có chứa Lactose. Nếu lượng Hydro đo được qua hơi thở nhiều, điều đó có nghĩa là Lactose chưa được tiêu hóa và hấp thu.
• Thử nghiệm dung nạp Lactose: Sau hai giờ uống dung dịch lactose, người bệnh sẽ được xét nghiệm máu. Nếu không dung nạp lactose thì lượng đường trong máu glucose chậm tăng hoặc không tăng.
• Sinh thiết ruột: Lấy một mẫu niêm mạc ruột non bằng ống nội soi để kiểm tra lượng lactase. Nếu mẫu niêm mạc chỉ chứa lượng nhỏ lactase thì có thể người bệnh không dung nạp lactose.

Điều trị bất dung nạp Lactose

Không có cách chữa khỏi không dung nạp Lactose, nhưng có thể được kiểm soát được bằng việc điều chỉnh chế độ ăn uống, sử dụng các sản phẩm thay thế sữa. Trong trường hợp không dung nạp Lactose do viêm dạ dày ruột, khi hết viêm nhiễm, niêm mạc ruột hồi phục thì bệnh sẽ được cải thiện.

Điều chỉnh chế độ ăn uống

Điều chỉnh chế độ ăn uống là cách chính để kiểm soát các triệu chứng không dung nạp Lactose. Người mắc hội chứng này nên hạn chế thức ăn hoặc đồ uống có chứa lactose tùy theo cơ địa. Để chắc chắn sản phẩm khác (ví dụ thuốc) có chứa lactose hay không thì trước khi sử dụng nên kiểm tra kỹ thành phần.

Ngoài ra cũng có thể sử dụng các sản phẩm thay thế sữa không chứa lactose như sữa đậu nành, sữa hạnh nhân, sữa yến mạch.

Bổ sung enzyme Lactase

Một số thuốc bổ sung enzyme Lactase (Lactaid®) hoặc thực phẩm chức năng (Easycol Baby, Holland & Barrett Super Lactase Enzyme, Puritan's Pride Lactase Enzyme 125mg,...) có thể được sử dụng để giúp phân hủy Lactose trong các sản phẩm từ sữa, từ đó giảm các triệu chứng rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy. Tuy nhiên, chúng chỉ có tác dụng khi được sử dụng cùng với các sản phẩm từ sữa và có thể không hoạt động hiệu quả với một số người.

Phương pháp khác

• Ăn nhỏ và thường xuyên: Ăn ít và thường xuyên có thể giúp giảm tác dụng của Lactose lên ruột non.
• Sử dụng thuốc giảm đau: Thuốc giảm đau có thể giúp giảm đau bụng do không dung nạp Lactose.

Câu hỏi liên quan

Câu 1: Làm sao biết bé bị bất dung nạp lactose?

Để biết bé bị bất dung nạp lactose, mẹ có thể dựa trên các triệu chứng phân lỏng có bọt khí hoặc toàn nước chua, phình bụng, đầy hơi, nôn trớ,... sau khi sử dụng sữa và các sản phẩm từ sữa sau 30 phút đến 2 giờ,

Câu 2: Bé bị bất dung nạp lactose mẹ kiêng gì?

Bé bị bất dung nạp lactose mẹ nên kiêng sử dụng sữa bò, bơ, phô mai, kem và các sản phẩm có chứa lactose.

Câu 3: Bé bị bất dung nạp lactose bao lâu thì hết?

"Bé bị bất dung nạp lactose bao lâu thì hết" sẽ phụ thuộc nguyên nhân bé bị bệnh, nếu do bẩm sinh, hội chứng này sẽ kéo dài suốt cuộc đời. Mặt khác, nếu do nhiễm trùng đường tiêu hóa thì tình trạng bất dung nạp lactose có thể kéo dài vài ba tuần đến khi hết nhiễm trùng.

Lưu ý: Bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo không thay thế cho việc chẩn đoán và điều trị y khoa.