Cường giáp

Cường giáp là gì?

Cường giáp là một rối loạn nội tiết phổ biến, xảy ra khi tuyến giáp sản xuất quá mức hormone tuyến giáp, cụ thể là T3 (triiodothyronine) và T4 (thyroxine). Những hormone này đóng vai trò trung tâm trong việc điều hòa chuyển hóa, duy trì nhịp tim ổn định, kiểm soát nhiệt độ cơ thể và cân bằng năng lượng. Khi hormone tuyến giáp vượt mức cần thiết, cơ thể sẽ trải qua những thay đổi bất thường, gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe toàn diện. 

Nguyên nhân gây cường giáp

Bệnh Graves'

Bệnh Graves' là nguyên nhân hàng đầu gây cường giáp, thường gặp ở phụ nữ trong độ tuổi từ 20-40. Đây là một bệnh tự miễn, trong đó hệ miễn dịch sản xuất kháng thể kích thích tuyến giáp hoạt động quá mức. Bệnh không chỉ ảnh hưởng đến tuyến giáp mà còn có thể gây ra các triệu chứng đặc trưng ở mắt như lồi mắt hoặc khô mắt.

Nốt tuyến giáp độc (Toxic nodules)

Nốt tuyến giáp độc là hiện tượng xuất hiện một hoặc nhiều nốt trong tuyến giáp tự động sản xuất hormone mà không chịu sự kiểm soát của tuyến yên. Những nốt này thường gặp ở người lớn tuổi và có thể gây ra các triệu chứng từ nhẹ đến nghiêm trọng, tùy thuộc vào mức độ hoạt động của nốt tuyến giáp.

Viêm tuyến giáp (Thyroiditis)

Viêm tuyến giáp là tình trạng viêm tạm thời hoặc mãn tính của tuyến giáp, dẫn đến giải phóng hormone tuyến giáp dự trữ vào máu. Nguyên nhân của viêm tuyến giáp có thể do nhiễm virus, bệnh tự miễn hoặc sau sinh. Tình trạng này thường gây cường giáp trong giai đoạn đầu, sau đó có thể chuyển sang suy giáp nếu không được điều trị đúng cách.

Nguyên nhân khác

Ngoài các nguyên nhân phổ biến, cường giáp cũng có thể xảy ra do dùng quá liều hormone tuyến giáp, thường gặp ở những người tự ý sử dụng thuốc điều trị tuyến giáp mà không có sự hướng dẫn của bác sĩ. Một số trường hợp hiếm hơn có thể do u tuyến yên – khối u lành tính kích thích tuyến yên tiết ra TSH, dẫn đến hoạt động quá mức của tuyến giáp.

Triệu chứng của cường giáp

Triệu chứng toàn thân

Cường giáp thường gây ra cảm giác mệt mỏi dù người bệnh không vận động nhiều. Đồng thời, việc tăng cường chuyển hóa cơ bản khiến bệnh nhân giảm cân nhanh chóng mà không liên quan đến chế độ ăn uống hay luyện tập. Đây là những dấu hiệu ban đầu thường bị bỏ qua nhưng rất quan trọng trong việc phát hiện sớm bệnh lý.

Triệu chứng tim mạch

Người bị cường giáp thường có nhịp tim nhanh ngay cả khi nghỉ ngơi, đi kèm cảm giác hồi hộp và khó chịu. Ở một số trường hợp, bệnh nhân có thể bị rung nhĩ – một tình trạng loạn nhịp tim nguy hiểm nếu không được kiểm soát kịp thời.

Hệ tiêu hóa

Cường giáp làm tăng hoạt động của hệ tiêu hóa, gây ra triệu chứng tiêu chảy hoặc tăng số lần đi ngoài trong ngày. Điều này ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng cuộc sống của người bệnh và có thể gây mất nước nếu kéo dài.

Thần kinh

Bệnh nhân thường xuyên cảm thấy lo lắng và căng thẳng, ngay cả khi không có nguyên nhân cụ thể. Rối loạn thần kinh còn khiến họ khó ngủ, ngủ không sâu giấc, dẫn đến cảm giác kiệt sức và suy giảm hiệu suất công việc.

Da và tóc

Hormon tuyến giáp dư thừa làm tăng hoạt động tuyến mồ hôi, khiến da luôn ẩm ướt và dễ bị kích ứng. Tóc bệnh nhân có xu hướng mỏng và dễ rụng hơn, ảnh hưởng đến thẩm mỹ và sự tự tin.

Triệu chứng đặc trưng ở mắt (Bệnh Graves')

Bệnh Graves' có thể gây lồi mắt, đỏ mắt hoặc khô mắt. Tình trạng này không chỉ gây khó chịu mà còn làm giảm thị lực nếu không được can thiệp kịp thời.

Chẩn đoán cường giáp

Khám lâm sàng

Bác sĩ sẽ thăm khám toàn diện để đánh giá các triệu chứng như nhịp tim nhanh, run tay, tình trạng da, tóc và các dấu hiệu đặc trưng ở mắt. Kết quả lâm sàng đóng vai trò định hướng cho các xét nghiệm cần thiết tiếp theo.

Xét nghiệm máu

Xét nghiệm TSH, T3 và T4 là bước quan trọng trong chẩn đoán cường giáp. Trong hầu hết các trường hợp, TSH sẽ giảm thấp trong khi T3 và T4 tự do tăng cao, xác định tình trạng hoạt động quá mức của tuyến giáp.

Chẩn đoán hình ảnh

• Siêu âm tuyến giáp: Giúp phát hiện các nốt tuyến giáp, đánh giá kích thước và mức độ tăng sinh mạch máu.
• Xạ hình tuyến giáp: Được sử dụng để phân biệt nguyên nhân cường giáp, chẳng hạn như bệnh Graves' hay nốt tuyến độc.

Điều trị cường giáp

Thuốc điều trị

• Thuốc kháng giáp: Methimazole và Propylthiouracil giúp giảm sản xuất hormone tuyến giáp.
• Thuốc chẹn beta: Được sử dụng để kiểm soát triệu chứng tim mạch như nhịp tim nhanh và hồi hộp.

Liệu pháp i-ốt phóng xạ

Liệu pháp i-ốt phóng xạ là một lựa chọn phổ biến, hiệu quả trong việc làm giảm hoạt động tuyến giáp mà không cần can thiệp phẫu thuật.

Phẫu thuật cắt tuyến giáp

Phẫu thuật thường được chỉ định trong trường hợp tuyến giáp quá lớn, gây chèn ép hoặc khi các phương pháp điều trị khác không hiệu quả.

Điều chỉnh lối sống

Dinh dưỡng hợp lý, giảm tiêu thụ i-ốt, duy trì cân bằng tinh thần và tập thể dục nhẹ nhàng là những yếu tố quan trọng hỗ trợ điều trị và cải thiện sức khỏe tổng thể của bệnh nhân cường giáp.

Biến chứng của cường giáp nếu không điều trị

Bão giáp

Bão giáp là một biến chứng hiếm gặp nhưng cực kỳ nghiêm trọng, xảy ra khi mức độ hormone tuyến giáp tăng cao đột ngột. Người bệnh có thể gặp các triệu chứng như sốt cao, tim đập nhanh, rối loạn ý thức, thậm chí nguy cơ tử vong nếu không được can thiệp kịp thời.

Rung nhĩ và suy tim

Cường giáp kéo dài gây áp lực lên hệ tim mạch, dẫn đến rung nhĩ – một dạng rối loạn nhịp tim nguy hiểm. Nếu không kiểm soát, tình trạng này có thể gây suy tim hoặc các biến chứng mạch máu nghiêm trọng khác.

Loãng xương

Hormone tuyến giáp dư thừa làm giảm khả năng hấp thụ canxi, dẫn đến nguy cơ loãng xương và gãy xương cao hơn. Điều này ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống, đặc biệt ở người cao tuổi.

Rối loạn tâm thần

Cường giáp không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất mà còn gây ra các rối loạn tâm thần như lo âu, trầm cảm, hoặc mất ngủ. Những tác động này làm giảm nghiêm trọng sức khỏe tinh thần và khả năng làm việc của người bệnh.

Phòng ngừa cường giáp

Duy trì lối sống lành mạnh

Chế độ ăn uống cân bằng, đủ dưỡng chất và hạn chế tiêu thụ quá nhiều thực phẩm giàu i-ốt là một trong những cách phòng ngừa hiệu quả. Đồng thời, tránh các chất kích thích như caffeine hoặc rượu, có thể ảnh hưởng đến hoạt động tuyến giáp.

Theo dõi sức khỏe định kỳ

Những người có nguy cơ cao, như người có tiền sử gia đình mắc bệnh tuyến giáp hoặc người sống trong vùng có lượng i-ốt cao, nên thường xuyên kiểm tra chức năng tuyến giáp. Việc này giúp phát hiện sớm và điều trị kịp thời các bất thường liên quan đến tuyến giáp.

Các câu hỏi thường gặp về cường giáp (FAQ)

Cường giáp có nguy hiểm không?

Cường giáp có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt là bão giáp, rung nhĩ hoặc loãng xương nếu không được điều trị kịp thời.

Điều trị cường giáp mất bao lâu?

Thời gian điều trị phụ thuộc vào tình trạng bệnh và phương pháp điều trị. Với thuốc kháng giáp, thời gian điều trị thường kéo dài từ 12 đến 18 tháng.

Có thể chữa khỏi hoàn toàn cường giáp không?

Cường giáp có thể được chữa khỏi hoàn toàn nếu điều trị đúng cách. Tuy nhiên, một số trường hợp cần theo dõi lâu dài để phòng ngừa tái phát.

Người bị cường giáp nên ăn gì và kiêng gì?

Người bệnh nên ăn nhiều rau xanh, trái cây, và thực phẩm giàu protein. Đồng thời, hạn chế thực phẩm giàu i-ốt như muối i-ốt, hải sản, và các thực phẩm chế biến chứa chất bảo quản.