Beriberi

Bệnh Beriberi là gì?

Beriberi là một bệnh lý hiếm gặp nhưng nghiêm trọng, phát sinh do thiếu hụt vitamin B1 (thiamine) – một chất dinh dưỡng thiết yếu trong việc chuyển hóa carbohydrate thành năng lượng. Vitamin B1 đóng vai trò quan trọng trong hoạt động của hệ thần kinh, cơ bắp, tim mạch và quá trình sản xuất năng lượng tế bào. Khi thiếu hụt thiamine, cơ thể không thể chuyển hóa năng lượng hiệu quả, dẫn đến các triệu chứng tổn thương thần kinh và tim mạch.

Nguyên nhân gây bệnh Beriberi

Thiếu hụt thiamine

Nguyên nhân chính của Beriberi là thiếu hụt vitamin B1 trong khẩu phần ăn. Thiamine là một vitamin thiết yếu có trong nhiều loại thực phẩm như ngũ cốc nguyên cám, hạt, rau củ. Tuy nhiên, khi chế độ ăn nghèo nàn, không cân bằng, ăn nhiều thực phẩm chế biến sẵn, thiếu ngũ cốc nguyên cám có thể dễ dẫn đến thiếu thiamine.

Rối loạn hấp thu

Một số người mắc các bệnh lý về tiêu hóa có thể không hấp thụ được đủ thiamine từ thực phẩm, ngay cả khi họ ăn uống đầy đủ. Các bệnh lý liên quan bao gồm:

• Rối loạn tiêu hóa: Người bị bệnh viêm loét dạ dày, bệnh Crohn hoặc các bệnh lý gây viêm nhiễm đường tiêu hóa.
• Nghiện rượu: Uống rượu quá mức kéo dài có thể làm giảm khả năng hấp thụ thiamine, đồng thời làm tăng tốc độ tiêu hao thiamine trong cơ thể.
• Bệnh gan: Người mắc bệnh gan có nguy cơ cao hơn do chức năng gan kém, làm giảm khả năng dự trữ và chuyển hóa thiamine.
• Cắt bỏ dạ dày: Sau phẫu thuật cắt bỏ một phần hoặc toàn bộ dạ dày, người bệnh thường gặp khó khăn trong việc hấp thụ vitamin, bao gồm cả thiamine.

Phân loại và triệu chứng bệnh Beriberi

Bệnh Beriberi được chia thành hai loại chính, mỗi loại ảnh hưởng đến các hệ cơ quan khác nhau và gây ra các triệu chứng khác nhau. Cụ thể:

Beriberi thể khô

Beriberi thể khô chủ yếu ảnh hưởng đến hệ thần kinh, gây ra tình trạng tổn thương dây thần kinh ngoại biên, khiến người bệnh bị yếu cơ, tê bì và rối loạn cảm giác. Các triệu chứng phổ biến bao gồm:

• Cảm giác tê chân tay, khó khăn trong việc di chuyển.
• Yếu cơ, đặc biệt ở chân, có thể dẫn đến bại liệt nếu không điều trị kịp thời.
• Phản xạ cơ giảm, khiến bệnh nhân gặp khó khăn trong vận động và thăng bằng.

Đối tượng dễ mắc Beriberi thể khô thường là những người có chế độ dinh dưỡng không đủ thiamine hoặc những người có bệnh lý tiêu hóa làm giảm khả năng hấp thụ dưỡng chất, đặc biệt là những người nghiện rượu.

Beriberi thể ướt

Beriberi thể ướt gây ảnh hưởng nặng nề đến hệ tim mạch, làm suy giảm chức năng tim và gây phù nề. Tình trạng này làm giảm khả năng bơm máu của tim, gây ra các triệu chứng:

• Phù nề chân tay, đặc biệt là ở chân, do tích tụ chất lỏng.
• Khó thở do suy tim và dịch tích tụ trong phổi.
• Nhịp tim nhanh, tụt huyết áp, trong trường hợp nặng, có thể dẫn đến suy tim và tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

Chẩn đoán bệnh Beriberi

Khám lâm sàng

Trong khám lâm sàng, bác sĩ sẽ tiến hành đánh giá tổng thể các triệu chứng về hệ thần kinh và tim mạch. Những dấu hiệu như tê bì chân tay, mất phản xạ cơ, phù nề, khó thở hoặc nhịp tim nhanh có thể gợi ý về bệnh Beriberi.

Xét nghiệm thiamine trong máu

Xét nghiệm đo mức thiamine trong máu là phương pháp chính để xác định tình trạng thiếu hụt. Khi mức thiamine thấp hơn bình thường, đây là dấu hiệu rõ ràng cho thấy bệnh nhân có nguy cơ mắc Beriberi. Phương pháp này giúp bác sĩ theo dõi và điều chỉnh lượng thiamine cần bổ sung trong quá trình điều trị.

Chẩn đoán hình ảnh

Bên cạnh xét nghiệm máu, các phương pháp chẩn đoán hình ảnh như siêu âm và X-quang có thể được chỉ định để đánh giá tình trạng tim mạch. Ví dụ, siêu âm tim có thể phát hiện phù tim, suy tim và các dấu hiệu bất thường khác do Beriberi gây ra, đặc biệt là ở những trường hợp Beriberi thể ướt.

Điều trị bệnh Beriberi

Việc điều trị Beriberi tập trung vào bổ sung thiamine và xử lý các triệu chứng liên quan, nhằm khôi phục chức năng của các cơ quan bị ảnh hưởng.

Bổ sung thiamine

Bổ sung vitamin B1 là bước điều trị quan trọng nhất. Bệnh nhân có thể được chỉ định thiamine dạng uống hoặc tiêm thiamine vào tĩnh mạch, tùy thuộc vào mức độ thiếu hụt. Việc bổ sung thiamine kịp thời có thể giúp cải thiện các triệu chứng nhanh chóng, đặc biệt ở những người mắc Beriberi thể ướt.

Điều trị triệu chứng

Ngoài việc bổ sung thiamine, điều trị triệu chứng kèm theo như hỗ trợ tim mạch và cải thiện dinh dưỡng là cần thiết. Các thuốc hỗ trợ tim mạch giúp kiểm soát nhịp tim và huyết áp, trong khi dinh dưỡng bổ sung giúp cơ thể phục hồi nhanh chóng.

Phục hồi chức năng

Sau khi điều trị, nhiều bệnh nhân có thể cần vật lý trị liệu để khôi phục lại chức năng vận động, đặc biệt ở những người mắc Beriberi thể khô. Các bài tập thể dục và trị liệu được thiết kế nhằm cải thiện sức mạnh cơ bắp và tăng cường khả năng di chuyển.

Phòng ngừa bệnh Beriberi

Phòng ngừa Beriberi là chìa khóa để ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt ở những người có nguy cơ cao. Việc cung cấp đủ thiamine qua chế độ ăn uống là cách tốt nhất để ngăn ngừa Beriberi. Các thực phẩm giàu thiamine bao gồm ngũ cốc nguyên cám, hạt, đậu, và các loại thực phẩm tươi khác. Một chế độ ăn đa dạng và cân đối sẽ giúp cơ thể nhận đủ vitamin và khoáng chất cần thiết.

Hạn chế tiêu thụ rượu và tăng cường hoạt động thể chất cũng đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa bệnh. Rượu làm giảm hấp thu thiamine và gia tăng nguy cơ thiếu hụt, do đó cần hạn chế để bảo vệ sức khỏe tổng thể.

Đối với những người có nguy cơ cao mắc Beriberi, bao gồm phụ nữ mang thai và những người mắc bệnh lý tiêu hóa như bệnh gan hoặc sau phẫu thuật dạ dày, nên được tầm soát định kỳ. Việc bổ sung thiamine theo chỉ định của bác sĩ là cần thiết để duy trì sức khỏe và ngăn ngừa biến chứng.

 Lưu ý: Bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo không thay thế cho việc chẩn đoán và điều trị y khoa.