Hội chứng ruột kích thích (IBS)

Hội chứng ruột kích thích (IBS) là gì?

Hội chứng ruột kích thích (Irritable Bowel Syndrome - IBS) là một rối loạn chức năng mãn tính của hệ tiêu hóa, đặc trưng bởi triệu chứng đau bụng, thay đổi thói quen đi tiêu, đầy hơi và khó tiêu. Không giống như các bệnh lý khác, IBS không gây tổn thương thực thể hoặc viêm nhiễm tại ruột, nhưng lại ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống và tâm lý của người bệnh.

IBS thường gặp ở:

• Độ tuổi: Người trưởng thành trong độ tuổi từ 20-50 là nhóm có nguy cơ cao nhất.
• Giới tính: Nữ giới mắc IBS nhiều hơn nam giới, có thể liên quan đến yếu tố nội tiết.
• Lối sống: Những người thường xuyên căng thẳng, ăn uống không lành mạnh hoặc ít vận động có nguy cơ cao hơn.

Nguyên nhân gây ra hội chứng ruột kích thích

Hội chứng ruột kích thích phát sinh từ sự rối loạn tương tác giữa não và ruột. Sự bất thường trong tín hiệu thần kinh não-ruột gây ra cảm giác đau, tăng nhạy cảm và rối loạn chức năng vận động ruột. Điều này dẫn đến các triệu chứng như co thắt, thay đổi thói quen đi tiêu và khó chịu ở vùng bụng.

Yếu tố kích hoạt:

• Căng thẳng tâm lý: Áp lực công việc, căng thẳng gia đình hoặc các vấn đề tâm lý như lo âu và trầm cảm có thể làm tăng nguy cơ mắc IBS.
• Chế độ ăn uống không lành mạnh: Thực phẩm chứa nhiều gia vị, dầu mỡ, caffeine hoặc lactose có thể kích thích ruột, gây triệu chứng IBS.
• Sự thay đổi vi khuẩn đường ruột: Sự mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột hoặc sự phát triển quá mức của vi khuẩn có hại làm tăng nguy cơ mắc IBS.
• Tiền sử nhiễm trùng đường ruột: Một số người có nguy cơ cao mắc IBS sau khi trải qua nhiễm trùng đường ruột, thường do vi khuẩn hoặc virus gây ra.

Triệu chứng của hội chứng ruột kích thích

Hội chứng ruột kích thích (IBS) biểu hiện qua nhiều triệu chứng liên quan đến chức năng tiêu hóa, gây ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày của người bệnh. Dưới đây là các dấu hiệu đặc trưng:

Đau bụng, quặn bụng

• Đau bụng thường xuất hiện ở vùng bụng dưới, đi kèm cảm giác quặn bụng.
• Triệu chứng đau thường giảm sau khi đi đại tiện, một đặc điểm quan trọng giúp phân biệt IBS với các bệnh lý tiêu hóa khác.

Thay đổi thói quen đi tiêu

• Tiêu chảy: Một số người bệnh gặp tình trạng phân lỏng, đi ngoài nhiều lần trong ngày, đặc biệt sau bữa ăn.
• Táo bón: Ngược lại, có người lại gặp khó khăn trong việc đi tiêu, phân khô cứng và đau rát khi đại tiện.
• Xen kẽ cả hai: Đôi khi, người bệnh trải qua cả tiêu chảy và táo bón xen kẽ, gây khó khăn trong chẩn đoán và điều trị.

Đầy hơi, khó tiêu

• Cảm giác đầy bụng, chướng bụng, nhất là sau khi ăn, là triệu chứng phổ biến ở người mắc IBS.
• Một số người còn gặp tình trạng ợ hơi hoặc khó tiêu, gây cảm giác khó chịu kéo dài.

Cảm giác đi tiêu không hết

Dù đã đi đại tiện, người bệnh vẫn cảm thấy như còn phân trong ruột, khiến họ phải đi lại nhiều lần.

Chẩn đoán hội chứng ruột kích thích

Chẩn đoán IBS chủ yếu dựa trên triệu chứng lâm sàng và loại trừ các bệnh lý khác. Hai bước chính trong quy trình chẩn đoán bao gồm:

Tiêu chuẩn Rome IV

IBS được xác định khi người bệnh có triệu chứng đau bụng tái phát ít nhất 1 ngày mỗi tuần trong 3 tháng qua, kết hợp với ít nhất hai trong số các yếu tố sau:

• Cơn đau liên quan đến việc đi tiêu.
• Thay đổi tần suất đi tiêu.
• Thay đổi đặc điểm phân (lỏng hoặc khô cứng).

Loại trừ các bệnh lý khác

Để tránh nhầm lẫn, các bác sĩ cần loại trừ các bệnh lý tiêu hóa có triệu chứng tương tự, bao gồm:

• Viêm ruột: Bệnh Crohn, viêm loét đại tràng.
• Bệnh lý ác tính: Ung thư đại trực tràng.
• Dị ứng thực phẩm: Không dung nạp lactose, dị ứng gluten.

Điều trị hội chứng ruột kích thích

Điều trị IBS tập trung vào giảm triệu chứng, giúp người bệnh sống thoải mái hơn. Với các triệu chứng nhẹ, việc kiểm soát căng thẳng, thay đổi chế độ ăn và lối sống thường mang lại hiệu quả. Hạn chế thực phẩm gây triệu chứng, bổ sung chất xơ, uống đủ nước, tập thể dục và ngủ đủ giấc là những cách hữu ích. Với trường hợp nặng hơn, các liệu pháp như tư vấn tâm lý hoặc thuốc điều trị được áp dụng.

Các loại thuốc phổ biến:

• Chống táo bón: Bổ sung chất xơ hoặc dùng thuốc nhuận tràng.
• Chống tiêu chảy: Loperamide hoặc thuốc gắn acid mật.
• Giảm đau và co thắt: Dicyclomine, pregabalin.
• Chống trầm cảm: SSRI hoặc thuốc ba vòng liều thấp hỗ trợ giảm đau.

Thuốc đặc trị IBS:

Một số thuốc như alosetron, eluxadoline, rifaximin, lubiprostone hoặc linaclotide được chỉ định trong các trường hợp đặc biệt, tùy thuộc vào loại triệu chứng chính (tiêu chảy hoặc táo bón).

Biến chứng của hội chứng ruột kích thích

Mặc dù hội chứng ruột kích thích (IBS) không gây tổn thương thực thể hay đe dọa tính mạng, nhưng các triệu chứng mãn tính kéo dài có thể dẫn đến nhiều biến chứng, làm ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống.

Ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống

• Các triệu chứng dai dẳng như đau bụng, đầy hơi, rối loạn đi tiêu khiến người bệnh khó tập trung vào công việc và sinh hoạt hàng ngày.
• IBS thường gây mất ngủ, lo lắng và mệt mỏi, dẫn đến giảm hiệu suất làm việc và học tập.

Nguy cơ rối loạn tâm lý

• Tình trạng lo âu, căng thẳng kéo dài có thể làm tăng nguy cơ mắc các rối loạn tâm lý như trầm cảm và lo âu.
• Người bệnh có xu hướng tránh giao tiếp xã hội, dẫn đến cảm giác cô lập và tự ti.

Phòng ngừa hội chứng ruột kích thích

Phòng ngừa IBS không chỉ giúp giảm nguy cơ khởi phát bệnh mà còn hạn chế tái phát và kiểm soát triệu chứng hiệu quả. Một số biện pháp cụ thể như sau:

• Bổ sung chất xơ từ rau củ quả và ngũ cốc nguyên hạt để duy trì chức năng tiêu hóa khỏe mạnh.
• Tránh thực phẩm kích thích như caffeine, đồ chiên rán, thực phẩm chứa nhiều lactose hoặc gluten nếu nhạy cảm.
• Thực hiện các bài tập như đi bộ, yoga hoặc aerobic không chỉ cải thiện hệ tiêu hóa mà còn giảm căng thẳng và nâng cao sức khỏe tổng thể.
• Sử dụng các phương pháp giảm căng thẳng như thiền, yoga hoặc liệu pháp hành vi nhận thức (CBT).
• Nghỉ ngơi hợp lý, duy trì giấc ngủ đều đặn, tránh thức khuya.
• Thăm khám bác sĩ định kỳ để theo dõi tình trạng sức khỏe và phát hiện sớm các bất thường trong hệ tiêu hóa.

Kết luận

Hội chứng ruột kích thích (IBS) là một bệnh lý phổ biến với tác động phức tạp đến cả thể chất và tinh thần của người bệnh. Nhận thức đúng về IBS giúp cải thiện khả năng kiểm soát triệu chứng và phòng ngừa biến chứng hiệu quả.

Việc tìm đến các chuyên gia y tế để được chẩn đoán và điều trị kịp thời là điều cần thiết. Đồng thời, duy trì lối sống lành mạnh, từ chế độ ăn uống cân bằng đến việc quản lý căng thẳng, đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát bệnh.

>> Có thể bạn quan tâm: Review 10 sản phẩm hỗ trợ điều trị viêm đại tràng hiệu quả