Bệnh não Wernicke

Bệnh não Wernicke là gì?

Bệnh não Wernicke là một rối loạn thần kinh cấp tính, gây ra bởi sự thiếu hụt nghiêm trọng vitamin B1 (thiamine). Vitamin B1 là một vi chất dinh dưỡng thiết yếu, đóng vai trò quan trọng trong quá trình chuyển hóa năng lượng và duy trì chức năng bình thường của hệ thần kinh. Khi cơ thể thiếu hụt vitamin B1, đặc biệt là ở những người có chế độ dinh dưỡng kém hoặc lạm dụng rượu trong thời gian dài, hệ thống thần kinh trung ương bị tổn thương, dẫn đến các triệu chứng nghiêm trọng của bệnh não Wernicke.

Nguyên nhân gây ra bệnh não Wernicke

Thiếu hụt vitamin B1 là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến sự phát triển của bệnh não Wernicke. Vitamin B1 tham gia vào nhiều quá trình trao đổi chất, bao gồm chuyển hóa glucose để tạo năng lượng cho tế bào não. Khi mức vitamin B1 giảm sút, đặc biệt ở những người có chế độ dinh dưỡng kém hoặc không được bổ sung đầy đủ, các tế bào não bị tổn thương do không có đủ năng lượng để hoạt động bình thường. Điều này dẫn đến sự suy giảm chức năng của hệ thần kinh trung ương và gây ra các triệu chứng của bệnh não Wernicke.

Yếu tố nguy cơ

• Người nghiện rượu lâu năm: Đây là nhóm người có nguy cơ cao nhất mắc bệnh não Wernicke. Rượu không chỉ làm giảm sự hấp thụ vitamin B1 trong ruột mà còn gây cản trở quá trình chuyển hóa và sử dụng vitamin này trong cơ thể. Hơn nữa, người nghiện rượu thường có chế độ dinh dưỡng kém, dẫn đến sự thiếu hụt vitamin B1 nghiêm trọng.
• Bệnh nhân mắc các bệnh lý về đường tiêu hóa: Những người mắc bệnh lý như viêm loét dạ dày, bệnh Crohn hoặc bệnh celiac có thể gặp khó khăn trong việc hấp thụ vitamin B1 từ thức ăn. Điều này có thể làm tăng nguy cơ thiếu hụt vitamin B1 và dẫn đến bệnh não Wernicke.
• Những người sau phẫu thuật giảm cân: Phẫu thuật giảm cân, đặc biệt là các phương pháp như cắt dạ dày hoặc nối tắt dạ dày, có thể làm giảm khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng, bao gồm vitamin B1. Những người sau phẫu thuật cần được giám sát chặt chẽ để đảm bảo họ nhận đủ lượng vitamin cần thiết, tránh nguy cơ thiếu hụt dẫn đến bệnh lý thần kinh.
• Người mắc bệnh nặng kéo dài: Những bệnh nhân bị bệnh nặng trong thời gian dài, đặc biệt là những người phải nằm viện và nuôi dưỡng bằng đường tĩnh mạch, có nguy cơ cao bị thiếu hụt vitamin B1. Nếu không được bổ sung kịp thời, tình trạng thiếu hụt này có thể dẫn đến bệnh não Wernicke.

Triệu chứng của bệnh não Wernicke

Triệu chứng điển hình

• Rối loạn trí nhớ: Một trong những triệu chứng nổi bật của bệnh não Wernicke là rối loạn trí nhớ, đặc biệt là khó khăn trong việc nhớ lại các sự kiện gần đây. Bệnh nhân có thể gặp khó khăn trong việc ghi nhớ thông tin mới hoặc nhớ lại những sự việc vừa xảy ra.
• Tình trạng lú lẫn: Lú lẫn là một triệu chứng phổ biến, biểu hiện qua việc mất khả năng nhận thức về thời gian, không gian, tình huống hiện tại. Bệnh nhân có thể trở nên rối loạn, không nhận biết được xung quanh hoặc có những hành vi không hợp lý.
• Mất khả năng điều hòa vận động (ataxia): Bệnh nhân thường gặp khó khăn trong việc điều hòa vận động, đi lại khó khăn, dáng đi không vững và có thể dễ bị ngã. Tình trạng này xuất phát từ sự tổn thương ở các vùng não liên quan đến điều phối chuyển động.

Triệu chứng khác

• Yếu cơ: Bệnh nhân có thể gặp tình trạng yếu cơ, đặc biệt là ở các chi, dẫn đến khó khăn trong việc cầm nắm hoặc thực hiện các hoạt động hằng ngày.
• Liệt dây thần kinh: Một số bệnh nhân có thể bị liệt dây thần kinh, đặc biệt là dây thần kinh sọ não, dẫn đến các vấn đề về cử động mắt và thị lực.
• Các dấu hiệu về thị giác: Bệnh nhân thường gặp các vấn đề như song thị (nhìn đôi), giảm thị lực hoặc rung giật nhãn cầu (nystagmus). Những triệu chứng này thường là do tổn thương các dây thần kinh thị giác và vận nhãn.

Chẩn đoán bệnh não Wernicke

Lâm sàng

Chẩn đoán bệnh não Wernicke thường bắt đầu bằng việc thu thập tiền sử bệnh lý chi tiết. Các yếu tố cần được xem xét bao gồm tiền sử nghiện rượu, chế độ dinh dưỡng kém hoặc các bệnh lý mạn tính gây ảnh hưởng đến việc hấp thụ vitamin B1. Song song với đó, bác sĩ sẽ khai thác những triệu chứng liên quan đến bệnh.

Chẩn đoán lâm sàng mắc bệnh não Wernicke được xác định nếu bệnh nhân có hai trong các đặc điểm sau:

• Thiếu hụt thiamine trong chế độ ăn uống
• Dấu hiệu mắt (rung giật nhãn cầu hoặc liệt vận nhãn)
• Trạng thái tinh thần thay đổi hoặc suy giảm trí nhớ nhẹ
• Rối loạn chức năng tiểu não (mất điều hoà)

Cận lâm sàng 

Các xét nghiệm cần thiết

• Xét nghiệm máu: Đo nồng độ vitamin B1 trong máu là một trong những xét nghiệm quan trọng để xác định thiếu hụt. Ngoài ra, các xét nghiệm máu khác có thể được sử dụng để đánh giá chức năng gan và tình trạng dinh dưỡng tổng thể.
• Kiểm tra nồng độ vitamin B1: Đo nồng độ thiamine diphosphate (TPP), dạng hoạt động của vitamin B1 có thể giúp chẩn đoán tình trạng thiếu hụt chính xác hơn.

Chuẩn đoán hình ảnh

• MRI não: Chụp cộng hưởng từ (MRI) là công cụ quan trọng trong việc chẩn đoán bệnh não Wernicke. MRI có thể cho thấy các tổn thương ở vùng não liên quan, đặc biệt là ở các vùng đồi thị, quanh não thất, chất xám quanh cống não.
• CT scan: Mặc dù ít nhạy hơn MRI, chụp CT có thể được sử dụng để loại trừ các nguyên nhân khác của triệu chứng thần kinh hoặc khi MRI không khả dụng.

Điều trị bệnh não Wernicke

Bổ sung vitamin B1 (thiamine) là phương pháp điều trị chính cho bệnh não Wernicke. Việc cung cấp thiamine có thể được thực hiện qua đường tiêm hoặc uống, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng bệnh. Đối với những bệnh nhân có triệu chứng nặng, thiamine thường được tiêm tĩnh mạch hoặc tiêm bắp để nhanh chóng phục hồi nồng độ trong cơ thể. Sau khi ổn định, có thể chuyển sang dùng thiamine đường uống để duy trì mức độ cần thiết và ngăn ngừa tái phát. 

Trong trường hợp, bệnh não Wernicke ảnh hưởng đến khả năng đi lại, bệnh cần có thể cần đến vật lý trị liệu để hỗ trợ phục hồi chức năng vận động. Ngoài ra, bệnh nhân sẽ được tư vấn thêm về về việc chế độ ăn uống lành mạnh, giàu vitamin B1 và các chất dinh dưỡng thiết yếu khác để cải thiện sức khoẻ. 

Biến chứng của bệnh não Wernicke

• Hội chứng Korsakoff: Đây là biến chứng phổ biến nhất của bệnh não Wernicke. Hội chứng Korsakoff là một dạng rối loạn tâm thần kinh đặc trưng bởi mất trí nhớ nghiêm trọng, đặc biệt là mất trí nhớ mới và lỗ hổng trí nhớ. Người bệnh có thể tưởng tượng ra những câu chuyện để lấp đầy khoảng trống trí nhớ, một hiện tượng được gọi là "lấp đầy bằng ảo tưởng."
• Mất khả năng phối hợp vận động: Bệnh não Wernicke có thể dẫn đến mất khả năng phối hợp vận động, hay còn gọi là chứng thất điều. Người bệnh có thể gặp khó khăn khi đi lại, đứng vững hoặc thực hiện các động tác cơ bản.
• Rối loạn thị giác: Tình trạng này bao gồm các vấn đề như liệt cơ mắt (gây ra song thị hoặc nhãn cầu không di chuyển đồng đều), rung giật nhãn cầu (chuyển động nhãn cầu không kiểm soát), mờ mắt.
• Hôn mê và tử vong: Nếu bệnh không được điều trị kịp thời, bệnh nhân có thể rơi vào trạng thái hôn mê và trong trường hợp nghiêm trọng, dẫn đến tử vong.

Phòng ngừa bệnh não Wernicke

Phòng ngừa bệnh não Wernicke tập trung vào việc ngăn ngừa sự thiếu hụt vitamin B1 và giảm thiểu các yếu tố nguy cơ liên quan đến bệnh. Những người thuộc nhóm nguy cơ cao như người nghiện rượu lâu năm, bệnh nhân mắc các bệnh lý tiêu hóa hoặc người sau phẫu thuật giảm cân, nên được bổ sung vitamin B1 định kỳ. Việc bổ sung này có thể giúp ngăn ngừa sự thiếu hụt vitamin B1 và giảm nguy cơ phát triển bệnh não Wernicke.

Sử dụng rượu là yếu tố nguy cơ lớn nhất đối với bệnh não Wernicke. Do đó, các khuyến cáo y tế thường nhấn mạnh việc hạn chế hoặc ngừng hoàn toàn sử dụng rượu. 

Đối với các bệnh nhân có nguy cơ cao, kiểm tra sức khoẻ định kỳ là một điều cần thiết để phát hiện sớm bất kỳ dấu hiệu nào của bệnh não Wernicke. Việc phát hiện sớm và can thiệp kịp thời có thể ngăn ngừa sự phát triển của bệnh và cải thiện tiên lượng cho bệnh nhân.

Lưu ý: Những thông tin trên chỉ mang tính chất tham khảo, không có ý nghĩa thay thế cho việc chẩn đoán và điều trị y khoa.