Bệnh sốt mò

Bệnh sốt mò là gì?

Bệnh sốt mò (hay còn gọi là Scrub Typhus) là một bệnh nhiễm trùng cấp tính do vi khuẩn Orientia tsutsugamushi gây ra. Căn bệnh này thường gặp ở các vùng có khí hậu nhiệt đới, đặc biệt trong môi trường đồng cỏ, rừng rậm hoặc khu vực ẩm ướt – nơi có sự tồn tại của ấu trùng mò (chigger mites).

Bệnh không lây trực tiếp từ người sang người, mà chủ yếu lây qua vết cắn của ấu trùng mò bị nhiễm vi khuẩn. Khi mò cắn, vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể qua vết thương nhỏ trên da, từ đó lan ra máu và các cơ quan khác, gây ra các triệu chứng toàn thân.

Nguyên nhân gây bệnh sốt mò

Vi khuẩn Orientia tsutsugamushi là nguyên nhân chính gây ra bệnh. Loại vi khuẩn này có khả năng xâm nhập vào máu và lan đến các cơ quan trong cơ thể, gây nên các triệu chứng toàn thân nghiêm trọng.

Cơ chế lây truyền:

• Qua vết cắn của ấu trùng mò (chigger mites): Ấu trùng mò, chủ yếu sống ở môi trường tự nhiên như rừng rậm và đồng cỏ, mang vi khuẩn Orientia tsutsugamushi. Khi cắn, chúng truyền vi khuẩn vào cơ thể người thông qua vết thương nhỏ trên da.
• Không lây từ người sang người: Điều này làm bệnh chủ yếu lây nhiễm ở các vùng có môi trường thuận lợi cho sự phát triển của ấu trùng mò.

Các yếu tố nguy cơ:

• Môi trường sống: Những người sinh sống hoặc làm việc ở khu vực rừng rậm, đồng cỏ, hoặc các vùng nông thôn có nhiều bụi rậm.
• Tiếp xúc với côn trùng: Người thường xuyên làm việc ngoài trời như nông dân, lâm tặc, hoặc những người tham gia các hoạt động dã ngoại mà không có biện pháp bảo vệ.

Triệu chứng của bệnh sốt mò

Bệnh sốt mò có thời gian ủ bệnh trung bình từ 6-21 ngày sau khi bị ấu trùng mò cắn. Trong thời gian này, vi khuẩn phát triển âm thầm trước khi biểu hiện các triệu chứng. Các triệu chứng điển hình:

• Sốt cao kéo dài: Đây là triệu chứng phổ biến nhất, thường đi kèm với cảm giác ớn lạnh và mệt mỏi toàn thân.
• Nốt đen (eschar): Một dấu hiệu đặc trưng của bệnh, xuất hiện tại vị trí ấu trùng mò cắn. Nốt đen thường nhỏ, có viền đỏ xung quanh và không gây đau.
• Phát ban da: Sau vài ngày, bệnh nhân có thể xuất hiện các vết phát ban, đặc biệt ở thân trên, lan dần ra tay và chân.
• Đau đầu và đau cơ: Các triệu chứng toàn thân này thường gây khó chịu và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.
• Triệu chứng hô hấp và tiêu hóa: Trong trường hợp nặng, bệnh nhân có thể gặp khó thở, viêm phổi, buồn nôn, hoặc tiêu chảy.

Chẩn đoán bệnh sốt mò

Khám lâm sàng

Bác sĩ sẽ tìm kiếm dấu hiệu điển hình như nốt đen (eschar) – một tổn thương da đặc trưng xuất hiện tại vị trí ấu trùng mò cắn. Ngoài nốt đen, bệnh nhân thường có các biểu hiện như sốt cao, phát ban, đau cơ và mệt mỏi.

Cận lâm sàng

• Xét nghiệm máu: Phát hiện kháng thể đặc hiệu chống lại vi khuẩn Orientia tsutsugamushi thông qua phương pháp Weil-Felix, IFA (Immunofluorescence Assay) hoặc ELISA.
• PCR (Phản ứng chuỗi polymerase): Đây là phương pháp hiện đại giúp phát hiện DNA của vi khuẩn trong máu hoặc dịch cơ thể, cho kết quả chính xác và nhanh chóng.
• Xét nghiệm miễn dịch học: Được sử dụng để đánh giá phản ứng miễn dịch của cơ thể, hỗ trợ chẩn đoán trong trường hợp không tìm thấy nốt đen.

Điều trị bệnh sốt mò

Bệnh sốt mò, nếu được chẩn đoán và điều trị kịp thời, thường có tiên lượng tốt. Điều trị tập trung vào việc sử dụng kháng sinh phù hợp và các biện pháp hỗ trợ. Thời gian điều trị phụ thuộc vào mức độ nặng của bệnh, thường kéo dài từ 7-14 ngày. Việc điều trị sớm và đúng cách giúp giảm nguy cơ biến chứng và tử vong.

Sử dụng kháng sinh

• Doxycycline: Đây là kháng sinh hàng đầu trong điều trị sốt mò. Thường dùng liều 100 mg, 2 lần/ngày, kéo dài 7-14 ngày.
• Azithromycin: Thường được sử dụng thay thế Doxycycline, đặc biệt với trẻ em và phụ nữ mang thai. Liều khuyến cáo là 500 mg/ngày, trong 5-7 ngày.

Biện pháp hỗ trợ

• Bù nước và điện giải: Điều này giúp duy trì sự ổn định của cơ thể, đặc biệt với bệnh nhân sốt cao và mất nước.
• Kiểm soát triệu chứng: Các thuốc giảm đau, hạ sốt như paracetamol được sử dụng để giảm khó chịu cho bệnh nhân.

Biến chứng của bệnh sốt mò

Bệnh sốt mò không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe và tính mạng.

• Viêm não: Vi khuẩn Orientia tsutsugamushi có thể tấn công vào hệ thần kinh trung ương, gây viêm não, biểu hiện qua triệu chứng nhức đầu, lú lẫn, co giật, thậm chí hôn mê.
• Viêm phổi: Nhiễm trùng có thể lan đến phổi, gây viêm phổi và suy hô hấp nặng, đặc biệt ở bệnh nhân có cơ địa yếu.
• Suy gan và suy thận: Trong các trường hợp nặng, bệnh có thể dẫn đến tổn thương gan và thận, làm suy giảm chức năng của các cơ quan này, thậm chí gây tử vong nếu không được điều trị.

Phòng ngừa bệnh sốt mò

Phòng bệnh là biện pháp hiệu quả nhất để giảm nguy cơ mắc sốt mò, đặc biệt ở các khu vực có nguy cơ cao.

Biện pháp cá nhân

• Sử dụng quần áo bảo hộ: Mặc quần áo dài tay, kín đáo khi làm việc hoặc tham gia các hoạt động ngoài trời tại vùng rừng rậm, đồng cỏ.
• Kem chống côn trùng: Bôi kem chống côn trùng chứa DEET lên da và quần áo để ngăn ngừa ấu trùng mò cắn.
• Hạn chế tiếp xúc với cỏ cao và bụi rậm: Tránh ngồi hoặc nằm trực tiếp trên mặt đất tại các khu vực nguy cơ.

Biện pháp cộng đồng

• Phun thuốc diệt côn trùng: Loại bỏ ấu trùng mò tại các khu vực sinh sống và làm việc của con người.
• Cải thiện vệ sinh môi trường: Dọn dẹp cỏ dại, bụi rậm xung quanh khu vực sinh sống để giảm môi trường sinh trưởng của ấu trùng mò.

Kết luận

Việc nhận biết sớm và điều trị kịp thời bệnh sốt mò là yếu tố quyết định để giảm nguy cơ biến chứng và tử vong. Đồng thời, các biện pháp phòng ngừa, từ cá nhân đến cộng đồng, đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe trước nguy cơ từ bệnh này. Hãy chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa để bảo vệ bản thân và gia đình khỏi bệnh sốt mò.