Mù màu

Mù màu là gì?

Mù màu (hay còn gọi là loạn sắc) là một tình trạng khiếm khuyết trong hệ thống thị giác làm cho người bệnh không thể phân biệt được một số hoặc tất cả các màu sắc. Sự rối loạn này có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm cả yếu tố di truyền và các tổn thương ở mắt hoặc não.

Phân loại mù màu

Mù màu được phân loại thành nhiều loại khác nhau tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng và loại sắc tố thị giác bị ảnh hưởng. Các loại mù màu phổ biến bao gồm:

• Mù màu đỏ - lục: Đây là loại mù màu phổ biến nhất, thường gặp ở nam giới hơn nữ giới. Người mắc phải tình trạng này thường gặp khó khăn trong việc phân biệt giữa màu đỏ và màu lục, đôi khi còn khó phân biệt màu vàng, cam, nâu và hồng.
• Mù màu xanh lam - vàng: Loại mù màu này ít gặp hơn, ảnh hưởng đến khả năng phân biệt giữa màu xanh lam và màu vàng. Một số người bị mù màu xanh lam - vàng cũng có thể gặp khó khăn trong việc phân biệt màu tím, hồng và xanh lục.
• Mù màu toàn phần (Mù màu đen - trắng): Đây là loại mù màu hiếm gặp nhất, thường gây ra tình trạng mất hoàn toàn khả năng nhìn màu sắc và chỉ có thể nhìn mọi thứ trong sắc thái xám.

Nguyên nhân gây mù màu

Yếu tố di truyền

Hầu hết người mắc bệnh mù màu là do di truyền từ cha mẹ sang con. Đối với mù màu đỏ - lục, gen mã hóa cho sắc tố nhạy cảm với màu đỏ và màu lục nằm trên nhiễm sắc thể X. Do nam giới chỉ có một nhiễm sắc thể X nên họ có nhiều khả năng mắc phải tình trạng này hơn nữ giới.

Mù màu xanh lam - vàng và mù màu toàn phần thường được di truyền theo kiểu lặn do đột biến ở các gen mã hóa cho các loại sắc tố nhạy cảm với màu khác nhau.

Tổn thương mắt và não

• Các bệnh lý ảnh hưởng đến mắt, chẳng hạn như bệnh đục thủy tinh thể, bệnh võng mạc, bệnh thần kinh thị giác... có thể gây ra tình trạng mù màu.
• Một số loại thuốc cũng có thể dẫn đến mù màu, chẳng hạn như hydroxychloroquine (Dùng trong điều trị viêm khớp dạng thấp)
• Tổn thương não do chấn thương đầu hoặc đột quỵ cũng có thể dẫn đến mù màu.
• Tiếp xúc với hóa chất độc hại (dung môi hữu cơ, kim loại nặng) hoặc tiếp xúc với máy hàn trong thời gian dài.

Triệu chứng của mù màu

• Gặp khó khăn trong việc phân biệt màu sắc: Người bị mù màu có thể gặp khó khăn trong việc phân biệt giữa các màu sắc nhất định, chẳng hạn như màu đỏ và màu lục, hoặc màu xanh lam và màu vàng. Họ cũng có thể gặp khó khăn khi nhận biết các màu sắc ở trong bóng râm hoặc dưới ánh sáng yếu.
• Độ nhạy sáng cao hơn: Một số người mắc mù màu có thể có độ nhạy sáng cao hơn bình thường, làm cho mắt của họ dễ bị chói hơn khi nhìn vào ánh sáng mạnh.
• Nhìn mọi thứ mờ hơn hoặc nhạt hơn: Trong một số trường hợp, người bị mù màu có thể nhìn mọi thứ mờ hơn hoặc nhạt hơn so với người bình thường.

Chẩn đoán bệnh mù màu

Bảng màu Ishihara

Đây là một trong những bài kiểm tra mù màu phổ biến nhất. Bảng màu này gồm một số hình tròn chứa nhiều chấm màu nhỏ sắp xếp theo các màu sắc khác nhau. Người bị mù màu sẽ nhìn thấy các chấm màu này theo cách khác so với người bình thường.

Bài kiểm tra pha trộn màu sắc

Bài kiểm tra này yêu cầu người bệnh trộn các màu sắc khác nhau cho đến khi đạt được một màu sắc mong muốn. Người bị mù màu sẽ gặp khó khăn khi thực hiện bài kiểm tra này.

Điện tâm đồ võng mạc

Điện tâm đồ võng mạc là một xét nghiệm giúp đo lường hoạt động của võng mạc. Xét nghiệm này có thể phát hiện ra những bất thường ở võng mạc gây ra tình trạng mù màu.

Điều trị mù màu

Đối với mù màu do di truyền

Hiện nay chưa có phương pháp điều trị nào có thể chữa khỏi hoàn toàn tình trạng mù màu do di truyền. Tuy nhiên, một số loại kính mắt đặc biệt có thể giúp người bị mù màu cải thiện khả năng nhận biết màu sắc.

Đối với mù màu do bệnh lý

Nếu mù màu là do bệnh lý, việc điều trị bệnh lý đó có thể giúp cải thiện tình trạng mù màu. Ví dụ, phẫu thuật đục thủy tinh thể có thể giúp người bị mù màu cải thiện thị lực và khả năng phân biệt màu sắc.

Sử dụng các thiết bị hỗ trợ

Người bị mù màu có thể sử dụng các thiết bị hỗ trợ để giúp họ trong cuộc sống hằng ngày. Ví dụ, họ có thể sử dụng ứng dụng nhận dạng màu sắc trên điện thoại thông minh để đọc tên các màu sắc mà họ không thể nhìn thấy được.

Những lưu ý khi sống cùng người mù màu

Hiểu rõ về tình trạng mù màu

Việc hiểu rõ về tình trạng mù màu của người thân sẽ giúp bạn biết cách hỗ trợ họ tốt hơn. Hãy tìm hiểu về các loại mù màu khác nhau, nguyên nhân gây bệnh và những tác động của bệnh đối với cuộc sống hàng ngày.

Sử dụng các màu sắc đơn giản

Khi trang trí nhà cửa hoặc chọn quần áo cho người mù màu, hãy sử dụng các màu sắc đơn giản và có độ tương phản cao. Điều này sẽ giúp họ dễ dàng phân biệt các màu sắc và tránh tình trạng nhầm lẫn.

Chú thích màu sắc

Nếu bạn muốn viết một ghi chú hoặc một lá thư cho người mù màu, hãy chú thích màu sắc bằng các từ ngữ đơn giản. Ví dụ, thay vì viết "trang màu xanh lam", bạn có thể viết "trang màu sáng".

Kiên nhẫn và hỗ trợ

Người bị mù màu có thể gặp khó khăn trong một số hoạt động hàng ngày, chẳng hạn như chọn quần áo hoặc đọc bản đồ. Hãy kiên nhẫn và hỗ trợ họ khi họ cần sự giúp đỡ.

Tránh phân biệt đối xử

Người bị mù màu không phải là người khuyết tật. Họ chỉ có khiếm khuyết về khả năng nhận biết màu sắc. Hãy tôn trọng họ và tránh phân biệt đối xử với họ.

Sử dụng ngôn ngữ phù hợp

Khi nói chuyện với người bị mù màu, hãy sử dụng ngôn ngữ phù hợp. Tránh sử dụng các từ ngữ liên quan đến màu sắc mà họ không thể nhìn thấy được. Ví dụ, thay vì nói "Hãy đưa cho tôi chiếc áo sơ mi xanh lam", bạn có thể nói "Hãy đưa cho tôi chiếc áo sơ mi sáng màu".

Tạo môi trường thân thiện

Bạn có thể tạo ra môi trường thân thiện với người bị mù màu bằng cách sử dụng các màu sắc đơn giản và có độ tương phản cao trong thiết kế nội thất, quần áo và các sản phẩm khác.

Lưu ý: Bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo không thay thế cho việc chẩn đoán và điều trị y khoa.