Lẹo mắt

Lẹo mắt là gì?

Lẹo mắt (tên khoa học: hordeolum) là tình trạng viêm cấp tính xảy ra tại các tuyến bã nhờn ở bờ mi, thường gặp nhất là tuyến Zeis, Moll hoặc tuyến Meibomius. Bệnh đặc trưng bởi sự xuất hiện một khối sưng đỏ, đau, khiến mắt cộm, khó chịu và ảnh hưởng đến sinh hoạt hằng ngày.

Đa số các trường hợp lẹo mắt lành tính và có thể tự khỏi sau 7–10 ngày nếu được chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, nếu tình trạng viêm lan rộng hoặc tái phát nhiều lần, người bệnh cần được thăm khám chuyên khoa mắt để tìm nguyên nhân và điều trị kịp thời.

Nguyên nhân gây lẹo mắt

Lẹo mắt chủ yếu bắt nguồn từ nhiễm khuẩn tụ cầu vàng (Staphylococcus aureus) – loại vi khuẩn thường trú trên da và dễ xâm nhập khi mắt bị tổn thương hoặc vệ sinh kém. Khi vi khuẩn phát triển mạnh, tuyến bờ mi bị tắc nghẽn và viêm, tạo thành khối sưng mủ.

Ngoài nhiễm khuẩn, nhiều yếu tố nguy cơ cũng làm tăng khả năng mắc lẹo mắt, bao gồm:

• Vệ sinh mắt chưa đúng cách: thói quen dụi mắt bằng tay bẩn, dùng khăn mặt chung hoặc không tẩy trang kỹ.
• Viêm bờ mi mạn tính: tình trạng viêm kéo dài ở mí mắt khiến tuyến nhờn dễ bị tắc nghẽn.
• Suy giảm miễn dịch: ở người bệnh tiểu đường, căng thẳng kéo dài, thiếu ngủ.
• Sử dụng kính áp tròng không đúng cách: vệ sinh không kỹ, đeo quá lâu hoặc dùng kính áp tròng hết hạn.

Triệu chứng nhận biết lẹo mắt

Lẹo mắt thường khởi phát đột ngột, tiến triển nhanh trong vài ngày đầu. Các dấu hiệu đặc trưng gồm:

• Xuất hiện nốt sưng đỏ ở bờ mi, có thể khu trú bên ngoài hoặc nằm sâu phía trong mi mắt.
• Cảm giác đau, nóng rát và cộm mắt, đặc biệt khi chớp mắt.
• Sưng phù mí mắt, kèm chảy nước mắt nhiều hoặc nhạy cảm với ánh sáng.
• Mủ trắng hoặc vàng nhạt có thể hình thành ở trung tâm khối sưng.
• Điều quan trọng là cần phân biệt lẹo với chắp (chalazion):
• Lẹo mắt: viêm cấp tính, đau nhiều, sưng đỏ rõ rệt.
• Chắp mắt: thường không đau, tiến triển chậm, là u hạt mạn tính do tắc tuyến nhờn.

Lẹo mắt có nguy hiểm không?

Phần lớn các trường hợp lẹo mắt là tổn thương lành tính, có khả năng tự khỏi trong khoảng 7–10 ngày. Tuy nhiên, do gây đau nhức, sưng đỏ và cộm rát, lẹo mắt ảnh hưởng không nhỏ đến sinh hoạt và thẩm mỹ.

• Nếu không được chăm sóc đúng cách, lẹo mắt có thể dẫn đến một số biến chứng:
• Viêm mô quanh hốc mắt: tình trạng nhiễm khuẩn lan rộng, gây sưng đau nhiều, sốt, thậm chí nguy cơ ảnh hưởng đến thị lực.
• Tái phát nhiều lần: đặc biệt ở người có bệnh lý nền như viêm bờ mi, tiểu đường.
• Chuyển sang chắp: khối viêm cấp tính sau khi xẹp có thể để lại cục u nhỏ, không đau nhưng tồn tại lâu.

Mặc dù hiếm khi gây nguy hiểm nghiêm trọng, lẹo mắt vẫn cần được theo dõi sát. Nếu có biểu hiện bất thường như đau tăng, sưng lan nhanh hoặc giảm thị lực, người bệnh nên đi khám bác sĩ chuyên khoa mắt để được chẩn đoán và xử trí kịp thời.

Điều trị lẹo mắt

Chăm sóc tại nhà

Trong đa số trường hợp, lẹo mắt có thể tự hồi phục khi người bệnh chăm sóc đúng cách:

• Chườm ấm: áp gạc ấm lên vùng mí mắt 3-4 lần mỗi ngày, mỗi lần 10-15 phút, giúp làm mềm tuyến bã nhờn và hỗ trợ mủ thoát ra tự nhiên.
• Giữ vệ sinh mắt sạch sẽ: rửa tay trước khi chạm vào mắt, sử dụng khăn mặt riêng, không dụi mắt.
• Ngưng sử dụng mỹ phẩm vùng mắt và kính áp tròng cho đến khi tình trạng viêm khỏi hẳn.
• Không tự ý nặn lẹo: hành động này dễ làm nhiễm trùng lan rộng và tăng nguy cơ biến chứng.

Điều trị y tế

Nếu lẹo mắt gây đau nhiều, sưng to hoặc không cải thiện sau vài ngày, cần can thiệp y khoa:

• Thuốc kháng sinh tại chỗ: mỡ kháng sinh bôi mí mắt hoặc thuốc nhỏ mắt để kiểm soát nhiễm khuẩn.
• Thuốc kháng viêm, giảm đau: giúp giảm sưng, dịu cảm giác khó chịu.
• Thủ thuật rạch dẫn lưu mủ: áp dụng khi lẹo lớn, hóa mủ nhiều và không tự thoát ra được. Thủ thuật cần thực hiện tại cơ sở y tế, đảm bảo vô khuẩn.

Điều trị bệnh lý nền: với người bị viêm bờ mi, rối loạn tuyến nhờn hoặc suy giảm miễn dịch, bác sĩ sẽ chỉ định phác đồ phù hợp để hạn chế tái phát.

Phòng ngừa lẹo mắt

Lẹo mắt hoàn toàn có thể phòng tránh nếu xây dựng thói quen vệ sinh và chăm sóc mắt khoa học:

• Giữ vệ sinh mắt hằng ngày: rửa mặt sạch sẽ, đặc biệt là vùng mí mắt, loại bỏ bụi bẩn và dầu thừa tích tụ.
• Hạn chế dụi mắt bằng tay: bàn tay thường chứa nhiều vi khuẩn, việc chạm trực tiếp dễ gây viêm nhiễm.
• Tẩy trang kỹ lưỡng: đặc biệt với những người thường xuyên trang điểm vùng mắt, việc tẩy trang không sạch có thể làm tắc tuyến nhờn.
• Sử dụng kính áp tròng đúng cách: vệ sinh kỹ trước và sau khi dùng, không đeo quá thời gian quy định, tránh dùng chung kính áp tròng.
• Tăng cường sức đề kháng: ngủ đủ giấc, ăn uống cân bằng dinh dưỡng, bổ sung vitamin và khoáng chất cần thiết.
• Khám mắt định kỳ: đặc biệt với người có bệnh lý nền như viêm bờ mi, tiểu đường hoặc hay tái phát lẹo mắt.

Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Dù phần lớn các trường hợp lẹo mắt có thể tự khỏi, nhưng một số tình huống cần đi khám chuyên khoa mắt ngay để tránh biến chứng:

• Lẹo mắt tái phát nhiều lần trong thời gian ngắn, gợi ý có bệnh lý nền chưa được kiểm soát.
• Sưng đau lan rộng, kèm theo sốt, nhức đầu hoặc sưng đỏ toàn bộ mí mắt.
• Nhìn mờ, giảm khả năng mở mắt do khối sưng quá lớn.
• Không cải thiện sau 1 tuần chăm sóc tại nhà bằng chườm ấm và giữ vệ sinh.
• Xuất hiện bất thường khác: chắp, u mí mắt hoặc tổn thương tái diễn không rõ nguyên nhân.

Kết luận

Việc nhận biết sớm triệu chứng, áp dụng phương pháp điều trị phù hợp và duy trì thói quen vệ sinh mắt khoa học sẽ giúp bệnh nhanh khỏi, đồng thời hạn chế tái phát. Trong trường hợp lẹo mắt diễn biến bất thường hoặc tái phát nhiều lần, người bệnh nên đi khám bác sĩ chuyên khoa mắt để được chẩn đoán và điều trị an toàn, hiệu quả.