Ho gà

Ho gà là gì?

Ho gà là một bệnh lý truyền nhiễm nguy hiểm, xuất phát từ vi khuẩn Bordetella pertussis, ảnh hưởng chủ yếu đến hệ hô hấp. Bệnh thường lây lan nhanh qua đường hô hấp, khi người bệnh ho hoặc hắt hơi. Tên gọi "ho gà" xuất phát từ triệu chứng ho dữ dội, kéo dài theo từng cơn, kèm theo tiếng rít đặc trưng khi hít vào. Bệnh có thể ảnh hưởng đến mọi đối tượng, nhưng trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ và những người chưa được tiêm phòng là nhóm dễ mắc nhất.

Nguyên nhân ho gà

Vi khuẩn Bordetella pertussis chính là nguyên nhân chính gây ra bệnh ho gà. Đây là loại vi khuẩn có khả năng xâm nhập và lây lan nhanh qua đường hô hấp, đặc biệt qua các giọt bắn nhỏ li ti khi người bệnh ho hoặc hắt hơi. Khi vi khuẩn lây lan từ người này sang người khác, nó nhanh chóng lan rộng trong cộng đồng, đặc biệt ở những nơi có tỷ lệ tiêm chủng thấp. Những người không được tiêm phòng hoặc không tiêm nhắc lại vắc-xin có nguy cơ cao bị nhiễm bệnh.

Vi khuẩn Bordetella pertussis có khả năng phát triển và sinh sôi mạnh mẽ trên các tế bào niêm mạc đường hô hấp. Sau khi xâm nhập, vi khuẩn sẽ bám chặt vào bề mặt niêm mạc, sau đó sản xuất ra một loạt các loại độc tố gây tổn thương cho các tế bào niêm mạc hô hấp.

Triệu chứng, dấu hiệu ho gà

Giai đoạn khởi phát

Ở giai đoạn khởi phát, các triệu chứng của ho gà thường dễ nhầm lẫn với cảm cúm thông thường. Người bệnh có thể trải qua:

• Sổ mũi, nghẹt mũi.
• Sốt nhẹ hoặc không sốt.
• Ho khan kéo dài mà không có đờm.
• Các triệu chứng này kéo dài từ 1 đến 2 tuần và dễ bị bỏ qua, khiến bệnh tiến triển nặng hơn nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

Giai đoạn kịch phát

Sau giai đoạn khởi phát, bệnh chuyển sang giai đoạn kịch phát, đây là giai đoạn có triệu chứng đặc trưng và nghiêm trọng nhất. Người bệnh, đặc biệt là trẻ nhỏ, có thể gặp phải:

• Ho dữ dội, kéo dài và diễn ra thành từng cơn. Cơn ho có thể kéo dài từ 10 đến 15 lần ho liên tiếp, khiến người bệnh khó thở.
• Tiếng rít khi hít vào sau cơn ho, do đường thở bị viêm nhiễm và tắc nghẽn. Tiếng rít này đặc biệt rõ ở trẻ nhỏ.

Giai đoạn kịch phát này kéo dài từ 2 đến 4 tuần, đây là thời điểm bệnh dễ gây ra biến chứng và cần được can thiệp y tế kịp thời.

Giai đoạn phục hồi

Sau giai đoạn kịch phát, bệnh nhân chuyển sang giai đoạn phục hồi. Các triệu chứng bắt đầu giảm dần, nhưng:

• Cơn ho vẫn còn kéo dài nhưng tần suất và cường độ giảm so với giai đoạn trước.
• Ho có thể kéo dài thêm vài tuần, thậm chí vài tháng, nhưng không còn gây khó thở hoặc biến chứng nghiêm trọng.

Biến chứng ho gà 

Ho gà có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt là ở trẻ nhỏ và người có hệ miễn dịch suy yếu. Một số biến chứng phổ biến bao gồm:

Viêm phổi

Đây là biến chứng thường gặp nhất của ho gà, đặc biệt ở trẻ nhỏ. Vi khuẩn Bordetella pertussis không chỉ gây viêm nhiễm đường hô hấp trên mà còn có thể lan xuống các phế quản, dẫn đến viêm phổi. Viêm phổi do ho gà có thể nặng hơn so với các loại viêm phổi thông thường và có nguy cơ dẫn đến suy hô hấp.

Suy hô hấp

Các cơn ho kéo dài và dữ dội gây tổn thương niêm mạc đường hô hấp, dẫn đến suy hô hấp. Suy hô hấp là một biến chứng đe dọa tính mạng, đặc biệt nguy hiểm đối với trẻ sơ sinh, người cao tuổi và những người có bệnh lý nền. Trẻ sơ sinh thường dễ bị ngưng thở do các cơn ho liên tục gây tắc nghẽn đường thở.

Tổn thương não do thiếu oxy

Các cơn ho mạnh và kéo dài có thể làm gián đoạn cung cấp oxy cho não, dẫn đến tổn thương não. Những bệnh nhân bị thiếu oxy kéo dài có nguy cơ gặp phải biến chứng về thần kinh, bao gồm co giật hoặc thậm chí tổn thương não vĩnh viễn. Trẻ sơ sinh, do hệ thần kinh chưa hoàn thiện, dễ bị ảnh hưởng hơn so với người lớn.

Chẩn đoán ho gà

Việc chẩn đoán ho gà chủ yếu dựa trên các triệu chứng lâm sàng đặc trưng và lịch sử tiếp xúc với người bệnh. Tuy nhiên, để xác định chính xác bệnh, bác sĩ sẽ tiến hành các phương pháp chẩn đoán như sau:

Lâm sàng

• Dựa vào các triệu chứng đặc trưng như cơn ho dữ dội, kéo dài, kèm theo tiếng rít sau ho.
• Tiền sử tiếp xúc với người bệnh ho gà cũng là yếu tố quan trọng trong việc xác định bệnh.

Cận lâm sàng

• Xét nghiệm PCR giúp phát hiện vi khuẩn Bordetella pertussis từ dịch tiết hô hấp, độ chính xác cao.
• Nuôi cấy vi khuẩn từ dịch tiết đường hô hấp để xác định sự hiện diện của Bordetella pertussis.
• Xét nghiệm huyết thanh (IgG, IgA) có thể được thực hiện để phát hiện các kháng thể đặc hiệu của vi khuẩn.

Điều trị ho gà

Điều trị ho gà bao gồm điều trị bằng kháng sinh và kiểm soát triệu chứng để giảm thiểu biến chứng. Việc điều trị cần được thực hiện càng sớm càng tốt để đảm bảo hiệu quả.

Điều trị bằng kháng sinh

Kháng sinh nhóm macrolid (Azithromycin, Erythromycin) được sử dụng rộng rãi trong điều trị ho gà. Việc sử dụng kháng sinh đạt hiệu quả cao nhất nếu được bắt đầu trong giai đoạn sớm của bệnh, giúp làm giảm thời gian và mức độ nghiêm trọng của các cơn ho, đồng thời giảm nguy cơ lây lan vi khuẩn sang người khác.

Điều trị triệu chứng

• Kiểm soát ho: Trong trường hợp ho kéo dài và dữ dội, có thể cần sử dụng thuốc giảm ho theo chỉ định của bác sĩ. Việc điều trị cần thận trọng vì cơn ho là phản xạ bảo vệ tự nhiên của cơ thể.
• Oxy liệu pháp: Đối với những bệnh nhân bị suy hô hấp, oxy liệu pháp là cần thiết để duy trì đủ lượng oxy trong máu.
• Điều trị hỗ trợ: Cung cấp đủ nước, chất dinh dưỡng cho bệnh nhân là rất quan trọng trong quá trình điều trị, giúp tăng cường hệ miễn dịch và giảm mệt mỏi cho bệnh nhân.

Theo dõi và chăm sóc

• Chăm sóc tại nhà: Đối với những trường hợp nhẹ, việc chăm sóc tại nhà có thể được thực hiện, nhưng cần phải theo dõi các dấu hiệu biến chứng như khó thở, tím tái, suy nhược.
• Nhập viện: Những trường hợp suy hô hấp hoặc xuất hiện biến chứng nặng như viêm phổi, cần phải nhập viện để được theo dõi và điều trị tích cực.

Phòng ngừa ho gà

Tiêm phòng vắc-xin

Vắc-xin ho gà (DPT: bạch hầu, ho gà, uốn ván) là biện pháp phòng ngừa chính và hiệu quả nhất. Vắc-xin này được tiêm theo chương trình tiêm chủng quốc gia, giúp tạo ra miễn dịch chống lại vi khuẩn Bordetella pertussis. Người lớn, đặc biệt là phụ nữ có thai, cần tiêm nhắc lại vắc-xin ho gà để bảo vệ chính mình và thai nhi, ngăn ngừa nguy cơ lây nhiễm cho trẻ sơ sinh.

Phòng ngừa lây nhiễm

• Hạn chế tiếp xúc với người bệnh, đặc biệt trong những khu vực có dịch ho gà đang bùng phát.
• Giữ vệ sinh cá nhân bằng cách rửa tay thường xuyên và sử dụng khẩu trang khi tiếp xúc với người nhiễm bệnh.
• Cách ly bệnh nhân bị ho gà để giảm nguy cơ lây lan vi khuẩn cho những người khác trong cộng đồng.

Lưu ý: Những thông tin trên chỉ mang tính chất tham khảo, không có ý nghĩa thay thế cho việc chẩn đoán và điều trị y khoa.