Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính

Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD) là gì?

COPD là một tình trạng bệnh lý mãn tính ảnh hưởng đến đường thở, gây ra sự tắc nghẽn không thể đảo ngược của phổi. Bệnh thường biểu hiện qua các triệu chứng như ho, thở khó và sản xuất đờm liên tục. Đây không chỉ là một bệnh lý riêng lẻ mà là tập hợp các thay đổi vi cấu trúc và viêm mãn tính của phổi, dẫn đến giảm chức năng hô hấp theo thời gian.

Nguyên nhân bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD)

COPD thường phát triển do sự kết hợp của nhiều yếu tố, trong đó có thể kể đến:

Hút thuốc lá và khói thuốc thụ động

Hút thuốc lá được xem là nguyên nhân hàng đầu của COPD. Các hạt độc hại trong khói thuốc gây ra viêm mạn tính, tổn thương màng phổi và làm suy giảm chức năng phổi theo thời gian. Đồng thời, việc tiếp xúc với khói thuốc thụ động, ngay cả ở những người không hút thuốc, cũng góp phần tăng nguy cơ mắc bệnh.

Ô nhiễm không khí (khói bụi, hóa chất, khí độc hại)

Không chỉ ở những thành phố lớn, ô nhiễm không khí từ các nguồn như giao thông, công nghiệp hay đốt rác cũng là một tác nhân quan trọng. Việc hít phải các chất ô nhiễm này kéo dài sẽ làm tổn thương mô phổi, gây ra phản ứng viêm và dần dần dẫn đến tình trạng tắc nghẽn đường thở.

Yếu tố di truyền và bệnh lý hô hấp từ nhỏ

Một số trường hợp COPD có liên quan đến yếu tố di truyền. Những người có tiền sử gia đình mắc các bệnh về phổi hoặc có các rối loạn di truyền liên quan đến chức năng phổi sẽ có nguy cơ cao hơn. Bên cạnh đó, các bệnh lý hô hấp tái phát từ thời thơ ấu, như viêm phổi hay hen suyễn, có thể để lại những tổn thương lâu dài, làm tăng khả năng phát triển COPD sau này.

Nhiễm trùng đường hô hấp tái phát

Các đợt nhiễm trùng đường hô hấp liên tục có thể kích thích và làm tăng phản ứng viêm ở phổi. Qua thời gian, sự tái phát của các nhiễm trùng này không chỉ làm suy giảm chức năng phổi mà còn làm tăng nguy cơ tiến triển thành COPD, đặc biệt ở những người có yếu tố nguy cơ từ các nguyên nhân khác.

Triệu chứng bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD)

Ho dai dẳng và có đờm kéo dài

Một trong những dấu hiệu điển hình của COPD là cơn ho dai dẳng, thường kèm theo sản xuất đờm kéo dài. Ban đầu, cơn ho có thể chỉ xuất hiện khi tiếp xúc với khói bụi hoặc trong những thời điểm khí hậu thay đổi, nhưng theo thời gian, nó trở nên liên tục và không thể bỏ qua.

Khó thở khi gắng sức

Một biểu hiện quan trọng khác của COPD là cảm giác thở gấp và khó khăn, đặc biệt khi thực hiện các hoạt động cần dùng sức. Đây không chỉ là sự bất tiện hàng ngày mà còn là dấu hiệu cho thấy chức năng phổi đang giảm dần, ảnh hưởng đến khả năng vận động và sinh hoạt của bệnh nhân.

Thở khò khè và cảm giác nặng ngực

Bệnh nhân COPD thường gặp tình trạng thở khò khè – âm thanh khó nghe khi luồng khí đi qua các đường thở bị hẹp. Cảm giác nặng ngực đi kèm cũng có thể là một cảnh báo cho thấy tình trạng viêm và tổn thương mô phổi đang diễn ra.

Đợt cấp COPD

Có những lúc bệnh nhân trải qua giai đoạn đột ngột nặng hơn, được gọi là đợt cấp. Trong những thời điểm này, triệu chứng trở nên trầm trọng hơn, kéo theo tình trạng khó thở gắt, ho nhiều hơn và đôi khi cần nhập viện để được chăm sóc đặc biệt. Việc nhận biết sớm và xử lý kịp thời các đợt cấp là yếu tố then chốt giúp hạn chế tổn thương phổi lâu dài.

Biến chứng nguy hiểm của COPD

Suy hô hấp và nguy cơ nhập viện

Khi COPD tiến triển, khả năng cung cấp oxy cho cơ thể bị suy giảm rõ rệt, dẫn đến suy hô hấp. Đây là tình trạng khẩn cấp y tế, đòi hỏi bệnh nhân phải nhập viện ngay lập tức để được can thiệp và hỗ trợ hô hấp.

Tăng áp động mạch phổi và suy tim phải

Sự giảm hiệu quả trao đổi khí trong phổi không chỉ ảnh hưởng đến hệ hô hấp mà còn gây áp lực lên mạch máu phổi. Theo thời gian, áp lực này có thể dẫn đến tăng áp động mạch phổi – một nguyên nhân quan trọng gây suy tim phải, ảnh hưởng đến khả năng bơm máu của tim và có thể dẫn đến suy tim.

Giảm chất lượng cuộc sống, trầm cảm và lo âu

Bên cạnh những biến chứng thể chất nghiêm trọng, COPD còn ảnh hưởng sâu sắc đến tâm lý của bệnh nhân. Cảm giác khó thở, mất tự chủ và hạn chế trong sinh hoạt hàng ngày có thể làm tăng nguy cơ trầm cảm và lo âu. Điều này càng làm giảm chất lượng cuộc sống và gây ra một vòng luẩn quẩn khó giải quyết nếu không được hỗ trợ tâm lý kịp thời.

Chẩn đoán COPD

Lâm sàng

Bước đầu tiên trong chẩn đoán COPD là thu thập thông tin chi tiết về các triệu chứng, cũng như tiền sử bệnh lý của bệnh nhân. Qua đó, bác sĩ có thể đánh giá khả năng mắc bệnh dựa trên các dấu hiệu lâm sàng và yếu tố nguy cơ như hút thuốc lá, tiếp xúc với khói bụi hay tiền sử nhiễm trùng đường hô hấp.

Đo chức năng hô hấp

Phương pháp đo chức năng hô hấp, hay còn gọi là hô hấp ký, là một trong những công cụ quan trọng nhất để đánh giá mức độ tắc nghẽn đường thở. Thông qua các chỉ số như FEV₁ (lượng không khí thở ra trong một giây) và FVC (thể tích khí thở ra), bác sĩ có thể xác định mức độ suy giảm chức năng phổi và từ đó lập kế hoạch điều trị phù hợp.

X-quang phổi và CT scan ngực

Hình ảnh học đóng vai trò hỗ trợ quan trọng trong việc chẩn đoán COPD. X-quang phổi giúp loại trừ các bệnh lý khác và đánh giá tổng quát về cấu trúc của phổi. CT scan ngực cung cấp cái nhìn chi tiết hơn về mức độ tổn thương mô phổi, giúp phát hiện những thay đổi sớm mà các phương pháp chẩn đoán khác có thể bỏ sót.

Xét nghiệm khí máu động mạch

Ở những bệnh nhân có triệu chứng nặng, xét nghiệm khí máu động mạch được sử dụng để đánh giá chính xác tình trạng oxy hóa máu. Phương pháp này không chỉ giúp bác sĩ hiểu rõ hơn về mức độ suy giảm chức năng hô hấp mà còn chỉ ra những rủi ro cần can thiệp y tế ngay lập tức.

Điều trị bệnh COPD

Điều trị nội khoa

• Thuốc giãn phế quản: Sử dụng các loại thuốc thuộc nhóm chủ vận beta hoặc kháng cholinergic giúp mở rộng đường thở, giảm co thắt và cải thiện lưu lượng khí. Đây là liệu pháp tiên phong, giúp bệnh nhân cảm thấy dễ thở hơn ngay sau khi dùng.
• Corticoid dạng hít hoặc uống: Đối với những trường hợp có tình trạng viêm nặng, corticoid sẽ giúp làm giảm phản ứng viêm, giảm sưng và hỗ trợ cải thiện chức năng phổi. Lựa chọn giữa dạng hít và uống sẽ tùy vào mức độ bệnh lý và phản ứng của bệnh nhân.
• Thuốc long đờm và kháng sinh: Khi bệnh nhân có triệu chứng đờm đặc, các thuốc long đờm giúp làm loãng đờm, tạo điều kiện cho cơ thể tự loại bỏ. Đồng thời, khi có dấu hiệu nhiễm trùng đường hô hấp, kháng sinh được kê đơn để ngăn ngừa sự phát triển của vi khuẩn, từ đó giảm nguy cơ đợt cấp.

Liệu pháp hỗ trợ

• Oxy liệu pháp: Dành cho những bệnh nhân có mức độ suy giảm chức năng phổi nghiêm trọng, oxy liệu pháp cung cấp lượng oxy cần thiết giúp cải thiện quá trình trao đổi khí, giảm bớt tình trạng khó thở và mệt mỏi.
• Phục hồi chức năng hô hấp: Các bài tập tập trung vào việc cải thiện khả năng hô hấp như tập thở sâu, các bài tập vận động nhẹ nhàng giúp bệnh nhân tăng cường sức mạnh của cơ bắp hô hấp và tăng khả năng chịu đựng của phổi. Đây là bước quan trọng giúp bệnh nhân duy trì hoạt động hàng ngày và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Thay đổi lối sống

• Bỏ thuốc lá hoàn toàn: Đây là biện pháp quan trọng nhất. Ngừng hút thuốc không chỉ giúp ngăn chặn tiến triển của bệnh mà còn giảm nguy cơ mắc các biến chứng khác.
• Dinh dưỡng hợp lý và tăng cường sức đề kháng: Chế độ ăn uống cân đối, giàu vitamin và khoáng chất giúp cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh, hỗ trợ quá trình phục hồi và duy trì sức khỏe tổng quát.
• Tập thể dục phù hợp: Các hoạt động thể chất nhẹ nhàng như đi bộ, tập yoga hay bơi lội không chỉ cải thiện chức năng phổi mà còn giúp tăng cường hệ tuần hoàn, cải thiện tâm trạng và tạo cảm giác hưng phấn trong cuộc sống hàng ngày.

Phòng ngừa bệnh COPD

Việc phòng ngừa bệnh COPD luôn là chiến lược ưu tiên, nhằm giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh và ngăn ngừa những biến chứng không mong muốn:

• Tránh xa khói thuốc lá và môi trường ô nhiễm: Hạn chế tiếp xúc với khói thuốc và các chất gây ô nhiễm không khí là yếu tố quyết định giúp bảo vệ đường hô hấp. Điều này bao gồm việc tránh các khu vực có mức độ ô nhiễm cao và sử dụng các thiết bị lọc không khí tại nhà.
• Tiêm vắc-xin phòng cúm và phế cầu: Các loại vắc-xin này giúp bảo vệ hệ thống hô hấp khỏi các tác nhân gây nhiễm trùng, từ đó ngăn chặn những đợt nhiễm trùng tái phát có thể làm trầm trọng thêm tình trạng COPD.
• Kiểm soát bệnh lý nền: Những bệnh như hen suyễn hay viêm phế quản mãn tính cần được quản lý tốt, vì chúng có thể góp phần làm suy yếu chức năng phổi và tăng nguy cơ phát triển COPD.

>> Xem thêm: Top 10 sản phẩm bổ phổi được tin dùng