Bệnh celiac (Không dung nạp Gluten)

Bệnh Celiac là gì?

Bệnh Celiac (Không dung nạp Gluten) là một rối loạn tự miễn dịch xảy ra khi hệ miễn dịch phản ứng bất thường với gluten, một loại protein có trong các loại ngũ cốc như lúa mì, lúa mạch và lúa mạch đen. Rối loạn này gây tổn thương niêm mạc ruột non, làm giảm khả năng hấp thu dưỡng chất cần thiết cho cơ thể. Đây là một trong những bệnh lý tiêu hóa mãn tính phổ biến, đặc biệt ở người châu Âu và Bắc Mỹ, nhưng đang có xu hướng gia tăng ở nhiều quốc gia khác do sự toàn cầu hóa của thực phẩm chứa gluten.

Nguyên nhân gây bệnh Celiac

• Gluten: Đây là thành phần chính trong các loại ngũ cốc như lúa mì, lúa mạch và lúa mạch đen, là yếu tố kích hoạt chính của bệnh. Khi tiêu thụ thực phẩm chứa gluten, người bệnh sẽ gặp phải phản ứng miễn dịch bất thường
• Yếu tố di truyền: Bệnh Celiac thường xuất hiện ở những người mang gen HLA-DQ2 hoặc HLA-DQ8. Những gen này đóng vai trò quyết định trong việc hệ miễn dịch nhận diện gluten và khởi phát phản ứng gây viêm.

Triệu chứng của bệnh Celiac

Triệu chứng tiêu hóa

Triệu chứng tiêu hóa là biểu hiện phổ biến và thường gặp ở bệnh nhân mắc bệnh Celiac, bao gồm:

• Đầy hơi: Cảm giác chướng bụng do ruột không thể tiêu hóa và hấp thu đúng cách các chất dinh dưỡng.
• Tiêu chảy mãn tính: Hệ quả của tổn thương nhung mao ruột non khiến quá trình hấp thu nước và dưỡng chất bị gián đoạn.
• Đau bụng: Cơn đau thường xuất hiện sau khi ăn thực phẩm chứa gluten.
• Kém hấp thu: Dẫn đến suy dinh dưỡng, giảm cân hoặc chậm phát triển ở trẻ nhỏ.

Triệu chứng ngoài tiêu hóa

Bên cạnh các vấn đề tiêu hóa, bệnh Celiac còn có thể ảnh hưởng đến các cơ quan khác, gây ra:

• Mệt mỏi: Do cơ thể không hấp thu đủ dưỡng chất thiết yếu.
• Thiếu máu: Thường là thiếu máu thiếu sắt, do kém hấp thu sắt tại ruột non.
• Loãng xương: Hậu quả của việc thiếu canxi và vitamin D.
• Phát ban dạng Dermatitis Herpetiformis: Tổn thương da đặc trưng, gây ngứa và khó chịu, thường gặp ở người lớn mắc bệnh Celiac.

Chẩn đoán bệnh Celiac

Khám lâm sàng

• Đánh giá triệu chứng: Bác sĩ sẽ thu thập thông tin về triệu chứng tiêu hóa và ngoài tiêu hóa mà bệnh nhân gặp phải.
• Tiền sử gia đình: Những người có người thân mắc bệnh Celiac có nguy cơ cao hơn, cần được lưu ý đặc biệt.

Cận lâm sàng

Xét nghiệm kháng thể

• Anti-tTG IgA: Là xét nghiệm chính xác và phổ biến nhất để phát hiện bệnh.
• EMA (Endomysial Antibody): Xét nghiệm bổ sung để xác nhận chẩn đoán.

Sinh thiết ruột non qua nội soi

• Tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán.
• Bác sĩ sẽ lấy mẫu mô từ ruột non để kiểm tra mức độ tổn thương nhung mao và xác nhận bệnh.

Điều trị bệnh Celiac

Bệnh Celiac không thể chữa khỏi hoàn toàn, nhưng có thể kiểm soát hiệu quả thông qua các phương pháp điều trị đúng cách.

Chế độ ăn không chứa gluten

Đây là nền tảng điều trị chính và bắt buộc đối với mọi bệnh nhân Celiac:

• Loại bỏ hoàn toàn gluten khỏi khẩu phần ăn: Gluten có mặt trong lúa mì, lúa mạch, và lúa mạch đen. Những thực phẩm như bánh mì, mì ống, hoặc bánh ngọt cần được thay thế.
• Thay thế bằng thực phẩm không chứa gluten: Gạo, ngô, khoai hoặc các sản phẩm ghi rõ “gluten-free” trên nhãn mác. Việc kiểm tra kỹ nguồn gốc thực phẩm là rất quan trọng để tránh nguy cơ nhiễm gluten.

Hỗ trợ y tế

Bổ sung vi chất dinh dưỡng

Những người mắc bệnh lâu năm có thể bị thiếu hụt vitamin và khoáng chất, cần bổ sung:

• Vitamin B12: Hỗ trợ chức năng thần kinh và sản xuất hồng cầu.
• Sắt: Khắc phục tình trạng thiếu máu.
• Canxi và vitamin D: Ngăn ngừa loãng xương.

Theo dõi định kỳ

Khám sức khỏe thường xuyên để kiểm tra triệu chứng, mức độ hấp thu dưỡng chất và loại trừ các biến chứng nguy hiểm.

Biến chứng của bệnh Celiac

Nếu không điều trị hoặc không tuân thủ chế độ ăn không chứa gluten có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng:

• Ung thư ruột non: Nguy cơ cao hơn ở những người mắc bệnh Celiac không kiểm soát.
• Gan nhiễm mỡ không do rượu: Rối loạn chuyển hóa do tổn thương ruột kéo dài.
• Loãng xương: Do kém hấp thu canxi và vitamin D kéo dài.
• Bệnh lý thần kinh ngoại biên: Gây tê bì, yếu cơ hoặc đau nhức thần kinh.
• Vô sinh: Ảnh hưởng đến khả năng sinh sản, đặc biệt ở phụ nữ.

Phòng ngừa bệnh Celiac

Những người có tiền sử gia đình mắc bệnh Celiac hoặc các bệnh tự miễn dịch khác nên được xét nghiệm sàng lọc. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ nếu bạn nghi ngờ mình có triệu chứng hoặc thuộc nhóm nguy cơ mắc bệnh Celiac.