U xơ tử cung

U xơ tử cung là gì?

U xơ tử cung hay nhân xơ tử cung là khối u lành tính (không phải ung thư) phát triển từ cơ trơn và mô liên kết dạng sợi phát triển trong hoặc trên thành tử cung. Các nghiên cứu cho thấy u xơ phát triển với tốc độ khác nhau, ngay cả khi phụ nữ có nhiều hơn một u xơ. Chúng có thể có kích thước bằng hạt đậu nhưng đôi khi lại có kích thước bằng quả dưa hấu.

Phân loại u xơ tử cung theo Figo

Theo hệ thống phân loại của Liên đoàn Sản phụ khoa Quốc tế (FIGO), u xơ tử cung được chia thành:

• Loại 0: U xơ có cuống trong khoang
• Loại 1: U xơ dưới niêm mạc < 50% trong thành
• Loại 2: U xơ dưới niêm mạc ≥ 50% trong thành
• Loại 3: U xơ 100% nằm trong thành tử cung nhưng tiếp xúc với nội mạc tử cung
• Loại 4: U xơ trong thành
• Loại 5: U xơ dưới thanh mạc chiếm ≥ 50% trong thành
• Loại 6: U xơ dưới thanh mạc < 50% trong thành
• Loại 7: U xơ có cuống dưới thanh mạc
• Loại 8: U xơ khác, chẳng hạn như cổ tử cung hoặc u xơ tử cung ký sinh vào phúc mạc thành bụng.

Nguyên nhân gây u xơ tử cung

Nguyên nhân chính xác gây ra u xơ tử cung vẫn chưa được xác định, nhưng có một số yếu tố được cho là góp phần gây bệnh, bao gồm:

Nội tiết tố

Progesteron và estrogen, hai loại hormone sinh dục chính do buồng trứng sản xuất được cho là kích thích sự phát triển của u xơ tử cung. Trong thời kỳ mang thai, nồng độ estrogen và progesterone tăng cao, có thể khiến u xơ tử cung phát triển nhanh hơn.

Sau mãn kinh, nồng độ estrogen và progesterone giảm mạnh có thể khiến u xơ tử cung co nhỏ hoặc biến mất.

Yếu tố di truyền

Phụ nữ có tiền sử gia đình bị u xơ tử cung có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Các nghiên cứu chỉ ra rằng có thể có một hoặc nhiều gen liên quan đến sự phát triển của u xơ tử cung.

Tuổi tác

U xơ tử cung thường gặp nhất ở phụ nữ trong độ tuổi từ 30 đến 50, nguy cơ mắc bệnh tăng theo tuổi.

Chủng tộc

Phụ nữ Mỹ gốc Phi có nguy cơ mắc u xơ tử cung cao hơn phụ nữ da trắng. Nguyên nhân của sự khác biệt này chưa được hiểu rõ, nhưng có thể liên quan đến các yếu tố di truyền, lối sống và môi trường.

Béo phì

Phụ nữ béo phì có nguy cơ mắc u xơ tử cung cao hơn phụ nữ có cân nặng bình thường. Tình trạng béo phì có thể làm tăng nồng độ estrogen trong cơ thể, từ đó kích thích sự phát triển của u xơ tử cung.

Tiếp xúc với estrogen kéo dài

Việc sử dụng liệu pháp thay thế hormone (HRT) để điều trị các triệu chứng mãn kinh trong thời gian dài có thể làm tăng nguy cơ mắc u xơ tử cung.

Không mang thai

Phụ nữ chưa từng mang thai có nguy cơ mắc u xơ tử cung cao hơn phụ nữ đã từng mang thai. Nguyên nhân của sự khác biệt này chưa được hiểu rõ, nhưng có thể liên quan đến sự thay đổi nội tiết tố xảy ra trong thời kỳ mang thai.

Yếu tố khác

Bên cạnh đó, còn nhiều yếu tố khác cũng làm tăng nguy cơ phát triển u xơ tử cung, chẳng hạn như:

• Các rối loạn chuyển hoá như tiểu đường, tăng huyết áp, hội chứng đa nang buồng trứng,...
• Ít hoạt động thể chất, căng thẳng, stress
• Ăn nhiều acid béo có nguồn gốc từ động vật, ăn nhiều thịt đỏ
• Thiếu vitamin D
• Uống nhiều rượu, caffein.

Triệu chứng u xơ tử cung

Nhiều phụ nữ mắc u xơ tử cung không có bất kỳ triệu chứng nào. Tuy nhiên, một số phụ nữ có thể gặp một hoặc nhiều triệu chứng sau đây, tùy thuộc vào kích thước, vị trí và số lượng khối u:

• Rong kinh, kinh nguyệt ra nhiều hoặc kéo dài hơn bình thường
• Đau bụng dữ dội khi có kinh
• Cảm giác đầy tức bụng và chướng bụng, đặc biệt khi khối u lớn
• Đi tiểu thường xuyên, ngay cả khi bàng quang không đầy
• Táo bón
• Đau khi quan hệ tình dục. 
• Khó thụ thai hoặc sẩy thai xảy ra do u xơ tử cung làm biến dạng cấu trúc tử cung, gây cản trở quá trình thụ thai, làm tổ của thai nhi.
• Khối u lớn có thể gây tăng cân và sưng tấy ở vùng bụng dưới.

Chẩn đoán u xơ tử cung

Những dấu hiệu đầu tiên của u xơ tử cung có thể được phát hiện khi khám phụ khoa và siêu âm vùng chậu. Cụ thể:

• Khám lâm sàng: Tử cung to, rối loạn kinh nguyệt, đau, căng tức vùng chậu, sẩy thai liên tiếp,...
• Siêu âm: Đánh giá tổng quát vùng chậu, đếm số lượng khối u.
• MRI: Xác định kích thước, số lượng khối u xơ.
• Nội soi buồng tử cung (hysteroscopy) hoặc sinh thiết nội mạc tử cung (endometrial biopsy): Nhằm loại trừ các nguyên nhân khác gây ra các triệu chứng tượng tự như u xơ tử cung.

Điều trị u xơ tử cung

Tùy thuộc vào kích thước, vị trí, số lượng khối u xơ tử cung và các triệu chứng mà bệnh nhận gặp phải mà bác sĩ có thể đề xuất các phương pháp điều trị phù hợp.

Thuốc

Thuốc tránh thai có chứa hormone progestin có thể giúp giảm chảy máu kinh nguyệt và đau bụng kinh do u xơ tử cung. Một loại thuốc được gọi là thuốc đối kháng hormone giải phóng gonadotropin (GnRH) có thể giúp thu nhỏ u xơ tử cung bằng cách làm giảm nồng độ estrogen trong cơ thể.

Ngoài ra, bác sĩ có thể cho bệnh nhân dùng thêm thuốc chống viêm không steroid như ibuprofen hoặc naproxen để giảm đau. Hoặc bổ sung thêm sắt, vitamin, khoáng chất cung cấp năng lượng nếu bệnh nhân bị chảy máu nhiều và bị thiếu máu.

Phẫu thuật

Phẫu thuật cắt bỏ u xơ tử cung (myomectomy) là một lựa chọn điều trị cho những phụ nữ muốn bảo tồn khả năng sinh sản. Trong quá trình phẫu thuật cắt bỏ u xơ tử cung, bác sĩ sẽ cắt bỏ khối u xơ tử cung nhưng để lại tử cung nguyên vẹn.

Phẫu thuật cắt bỏ tử cung (hysterectomy) là một lựa chọn điều trị cho những phụ nữ không muốn mang thai nữa. Trong quá trình phẫu thuật cắt bỏ tử cung, bác sĩ sẽ cắt bỏ tử cung và cổ tử cung.

Các thủ thuật thay thế phẫu thuật

• Thuyên tắc động mạch tử cung (UAE): Đây là thủ thuật ít xâm lấn, giúp bảo tồn tử cung và hỗ trợ bệnh nhân nhanh phục hồi. Bác sĩ sẽ tiêm các hạt nhỏ vào mạch máu đến tử cung nhằm chặn cung cấp máu cho u xơ, từ đó giảm các triệu chứng và kích thước u xơ.
• Phẫu thuật nội soi siêu âm lấy u xơ tử cung (FUS): Một thủ thuật không phẫu thuật sử dụng sóng siêu âm để phá hủy các khối u xơ tử cung.
• Tiêu huỷ u xơ tử cung bằng nhiệt: Tập trung các chùm siêu âm năng lượng cao vào mô đích, biến thành nhiệt năng để biến đổi protein mô đích, gây chết tế bào.
• Tiêu huỷ u xơ tử cung bằng sóng cao tần: Sóng cao tần được hướng vào vùng u xơ, gây ra nhiệt độ cao đủ để tiêu diệt các tế bào u xơ mà không làm tổn thương nhiều các mô xung quanh.

U xơ tử cung kiêng những gì?

Những thực phẩm sau đây nên hạn chế hoặc tránh dùng khi bị u xơ tử cung:

• Thực phẩm chế biến: Thực phẩm chế biến thường chứa nhiều chất béo không lành mạnh, muối và đường, có thể làm nặng thêm các triệu chứng của u xơ tử cung.
• Thịt đỏ: Thịt đỏ chứa nhiều chất béo bão hòa, có thể làm tăng mức độ estrogen trong cơ thể. Estrogen có thể kích thích sự phát triển của u xơ tử cung.
• Sản phẩm từ sữa: Sản phẩm từ sữa chứa các hormone như estrogen và progesterone, có thể kích thích sự phát triển của u xơ tử cung.
• Đồ uống có cồn: Đồ uống có cồn có thể làm tăng mức độ estrogen trong cơ thể. Estrogen có thể kích thích sự phát triển của u xơ tử cung.
• Caffeine: Caffeine có thể làm tăng lưu lượng máu đến tử cung, gây ra các triệu chứng như đau bụng kinh và rong kinh.

Phòng ngừa u xơ tử cung

Không có cách nào chắc chắn để ngăn ngừa u xơ tử cung, nhưng có một số biện pháp bạn có thể thực hiện để giảm nguy cơ mắc bệnh này, bao gồm:

• Sử dụng phương pháp tránh thai an toàn có thể giúp kiểm soát cân nặng và giảm nguy cơ mắc u xơ tử cung.
• Ăn uống giàu chất xơ, rau cải và hoa quả có thể giúp giảm nguy cơ mắc u xơ tử cung. Hạn chế thức ăn giàu chất béo bão hòa và đường, có thể giúp kiểm soát cân nặng và giảm nguy cơ mắc u xơ tử cung.
• Tập thể dục đều đặn có thể giúp giảm căng thẳng và kiểm soát cân nặng, từ đó giúp giảm nguy cơ mắc u xơ tử cung. Luyện tập khoa học để duy trì cân nặng lành mạnh.
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ giúp phát hiện u xơ tử cung ở giai đoạn sớm và điều trị kịp thời. 

Lưu ý: Bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo không thay thế cho việc chẩn đoán và điều trị y khoa.